درمان افسردگی کودکان

افسردگی در کودکان نوعی اختلال خلقی است که درصد کم، اما قابل توجهی از کودکان خردسال و نوجوانان را درگیر می کند. تا 8 درصد از نوجوانان و 2 درصد از کودکان از این بیماری رنج می برند. اصطلاح افسردگی طیف وسیعی از وضعیت های روانشناختی را در بر می گیرد. از غم و اندوه شروع می شود و به افسردگی اساسی یا بیماری دو قطبی (بیماری شیدایی- افسردگی) ختم می شود. به طور کل درمان افسردگی بهتر است در زمان تشخیص بلافاصله شروع شود. تا از مزمن شدن افسردگی جلوگیری شود.

درمان افسردگی بدون دارو بهترین انتخاب برای کودکان هست. حتی زمانی که علائم شدید هستند سعی کنید در ابتدا از درمان های روانشناختی استفاده کنید.

نشانه ها و علائم خطرساز برای درمان افسردگی کودکان

کودکان در معرض ابتلا به افسردگی دارای برخی از عوامل مشترک یعنی سابقه افسردگی در خانواده و تجربیات ناخوشایند در مدرسه هستند. علائمی که به تشخیص افسردگی کمک می کنند به صورت جداگانه مبهم و غیرقطعی هستند، اما هنگامی که کنار هم قرار می گیرد متناسب تشخیص افسردگی خواهند بود و درمان افسردگی کودکان را ضروری می سازد. این عوامل شامل:

احساس ناامیدی و پوچی

احساس ناتوانی و گناه و یا تصور مخدوش از خود

از دست دادن علاقه به فعالیت های مورد علاقه قبلی، از جمله مدرسه یا بازی ها

انرژی کم یا خستگی مداوم

تحریک پذیری و نزاع با خواهر و برادر و دوستان

در مورد کودکان خردسال چسبندگی به والدین

شب ادراری

نگرانی های غیرواقعی مانند مرگ پدر یا مادر

بی خوابی یا خواب زیاد

اختلالات خوردن یا تغییر در الگوی غذا خوردن

افکار خودکشی و مرگ

علائم مختلف جسمی از جمله درد شکم، سردرد و سایر دردهای بدون علت ارگانیک

برای تشخیص افسردگی کودک الزامی برای وجود همه علائم نامبرده وجود ندارد. حتی اگر علائم کافی برای یک تشخیص قطعی وجود نداشته باشد، بازهم ممکن است کودک از مشکلاتی رنج ببرد و درمان افسردگی کودکان مورد نیاز باشد.

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به افسردگی در دوران کودکی را افزایش می دهند عبارتند از:

سابقه افسردگی در خانواده

سابقه قبلی افسردگی

وجود نزاع در خانواده

عملکرد ضعیف در مدرسه

دیستیمیا (افسردگی خفیف مداوم)

اختلالات اضطراب و اضطراب

سوء مصرف مواد

افسردگی در کودکان پیش دبستانی

در کودکان بسیار خردسال که نمی توانند احساسات یا افکار خود را با کلمات بیان کنند، افسردگی عمدتا بر اساس رفتار کودک تشخیص داده می شود. کناره گیری مراقبین از کودک می تواند تأخیر یا بازگشت به مرحله قبلی رشد را باعث شود. اطلاعات لازم برای درمان افسردگی کودکان از تاریخچه ارائه شده توسط مراقبان کودک، مشاهده رابطه والدین و کودک توسط دکتر روانشناس افسردگی در تهران یا سایر شهرها و ارزیابی های مناسب با گروه سنی بدست می آیند.

علائم  افسردگی در کودکان بسیار کوچک

بدیهی است که کودکان نوپا قادر به ابراز احساسات و افکار خود به صورت کلامی نیستند. والدین با مشاهده علائم زیر لازم است درمان افسردگی کودک را دی بگیرند:

نگرشی بی احساس از طرف کودک، با از دست دادن علاقه به بازی و سرگرمی هایی که قبلاً جذاب بودند.

کناره گیری از دیگران، از جمله والدین، پرستار یا بچه هایی که به کودک نزدیک بودند.

تأخیر در رشد. به عنوان مثال، کودک پس از گفتن چند کلمه صحبت خود را متوقف کند. یا نا توانایی یادگیری مراقبت از خود.

عدم موفقیت در رشد.  شامل وزن یا رشد فیزیکی پائین علی رغم مراقبت خوب و سلامت کلی.

افسردگی در کودکان سن مدرسه

در مورد کودکان سنین مدرسه که می توانند درباره احساسات و عوامل استرس زا خود فکر و صحبت کنند، شکایات جسمی مانند سردردهای غیرارگانیک باید به لحاظ روانشناختی بررسی شوند. اضطراب و عدم تمایل شدید به حضور در مدرسه از دیگر عوامل هشدار دهنده است. جدا نشدن از والدین و مشاجره مکرر، تحریک پذیری یا احساس خشم در واقع نشان دهنده یک تصویر ضعیف از خود و یا احساس گناه است. تمایل به پیروی بیش از حد نیز در این سن سازگارانه نیست.

استرس در این گروه سنی ناشی از مشاجرات درون خانوادگی، انتقاد از کودک، عملکرد تحصیلی ضعیف و عدم پذیرش توسط اطرافیان است. اطلاعات مربوطه برای درمان افسردگی کودکان ممکن است نه تنها از والدین، بلکه از معلمان کودک نیز گرفته شود.

علائم افسردگی در سنین مدرسه

کودکانی که به مدرسه رفته اند نیز ممکن است به جای گفتار، با رفتار خود علائم را نشان دهند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اختلالات جسمی مانند سردرد و دل درد

اضطراب جدایی از والدین

بی میلی شدید برای رفتن به مدرسه بدون هیچ دلیل مشخصی

تحریک پذیری، پرخاشگری یا رفتارهای مقابله ای

هیجانات نا متناسب

عوامل استرس زا در خانه و مدرسه از اهمیت بالایی برخوردارند:

انتقاد بیش از حد یا تند

آسیب های دوران کودکی

عملکرد ضعیف در مدرسه

درگیری در درون خانواده

افسردگی در نوجوانان

کودکان نوجوان توانایی بالاتری در شکل دهی و ابراز احساساتی از قبیل جدایی و ناامیدی دارند. عوامل زمینه ساز افسردگی در این سن شامل کاهش دسترسی به منابع خوشحالی، بیش از حد خوابیدن، تغییر در عادات غذایی و  سوء مصرف مواد می شود. نوجوانان می توانند توانایی برنامه ریزی و اجرای اقدام به خودکشی را پیدا کنند. درنتیجه فوریت بیشتری در رابطه با تشخیص و درمان آنها ایجاد می شود.

علائم افسردگی در نوجوانان

نوجوانان از بسیاری جهات تشخیص و درمان را به چالش می کشند. زیرا بسیاری از علائم افسردگی با آنچه جامعه مدرن به عنوان “رفتار معمول نوجوانان” انتظار دارد همپوشانی دارد. تلاش برای توسعه تفکر و ارزشهای مستقل خود و نیاز به یک هویت اجتماعی ممکن است آنها را به عضویت در گروه های همسال خود سوق دهد. عوامل خطرساز این گروه سنی اقدام به خودكشی برنامه ریزی شده و اجرا شده، توسل به سوء مصرف مواد و رفتارهای جنسی و خشن است. تجربه ناامیدی و بدبینی احتمال خودکشی را بسیار بیشتر می کند.

علائم این گروه سنی ممکن است شدیدتر از کودکان خردسال باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

احساس نارضایتی شدید

احساس غم و ناامیدی

عصبانیت و تحریک پذیری

احساس گناه و بی ارزشی

عزت نفس پایین

افکار خودکشی

غربالگری اختلالات خلقی دوران کودکی

غربالگری برای علائم و درنتیجه درمان افسردگی كودكان ممكن است شامل استفاده از پرسشنامه هایی باشد که توسط والدین و مراقبان جواب داده می شوند. از مزایای پرسشنامه می توان به زمان کم برای پر کردن آن، مقبولیت گسترده و اعتبار خوب آن اشاره کرد.

علاوه بر غربالگری، ممکن است والدین نگرانی های خود را در مورد بهزیستی روانشناختی فرزندان مطرح کنند. این نگرانی ها باید توسط روانشناسان جدی گرفته شوند. تحقیقات نشان می دهد که کمتر از یک سوم والدین هرگز چنین مواردی را با روانشناسان کودک در میان می گذارند. در چنین شرایطی، ممکن است نگرانی های والدین به آشفتگی های خانوادگی تبدیل شود.

تشخیص افسردگی در کودکان

اولین قدم قبل از درمان افسردگی کودکان تشخیص و معاینه کامل و ارزیابی فرایندهای ذهنی و شناختی است. در صورت لزوم، ممکن است ارزیابی های آزمایشگاهی برای رد برخی اختلالات جسمی که بتوانند شرایط روانی را تقلید کنند، انجام شود. این آزمایش ها شامل اختلالات تیروئید، کم خونی یا اختلالات عصب روانشناختی باشد.

تاریخچه طبی و همچنین تاریخچه رشد کودک نیز مهم هستند. سابقه خانوادگی و اجتماعی از جمله هر گونه بیماری روانشناختی باید بررسی شوند.

مصاحبه مستقیم با کودک می تواند به شیوه های مختلفی انجام شود. از جمله سوالات باز پاسخ در کودکان خردسال، مشاهده بازی و تعاملات والدین و کودک. ارزیابی هایی که از نوجوانان انجام می شود دقیق تر انجام می شوند. علاوه بر این باید توانایی یادگیری مورد سنجش قرار گیرد.

گزینه های موجود برای درمان افسردگی کودکان

روان درمانی

درمان افسردگی کودکان و نوجوانان شامل رواندرمانی های زیر می شود.

بازی درمانی

بازی درمانی یا هنردرمانی  به کودک کمک می کند تا از طریق بازی واکنش های مناسب به عوامل استرس زا را تمرین کنند. کودکان در ابراز کلامی با محدودیت هایی مواجه هستند. این محدودیت ها بخصوص در زمان بروز افسردگی شدت میابند و بنابراین با استفاده از بازی درمانی یا هنر درمانی بافتی تعاملی برای آشکارسازی و مداخله فراهم می شود. درمان افسردگی کودکان بوسیله بازی درمانی نتایج معنی داری به همراه داشته است.

درمان های بین فردی

خانواده درمانی

در مشاوره خانواده به آموزش خانواده برای درک بهتر کودک و پرهیز از سرزنش او پرداخته می شود. مهمتر از همه، این امر منجر به همکاری بهتر کودک با سایر روش های درمانی می شود.

علاوه بر این، خانواده درمانی به شناسایی علائم و اختلالات مشابه در سایر اعضای خانواده، از جمله والدین ​​بسیار کمک می کند. این امر به دلیل شیوع بالای افسردگی در میان اعضای خانواده یک کودک مبتلا به افسردگی اساسی در نظر گرفته می شود. هنگامی که وجود افسردگی در سایر بستگان درجه یک وجود داشته باشد مداخلات خانواده درمانی در اولویت قرار می گیرند.

رفتار درمانی شناختی

از این روش برای درمان افسردگی کودکان بالای 10 سال استفاده می شود. این رویکرد درمانی به کودکان برای تغییر تفکر منفی در مورد خود کمک می کند. درمان افسردگی به کمک رویکرد شناختی در کنار مداخلات حمایتی نتایج بهتری به همراه خواهد داشت. تفکر تحریف شده در کودکان قابل درمان است. انتخاب نوع درمان افسردگی کودکان به سطح رشد عاطفی و تفکر کودک نیز بستگی دارد.

چه زمانی باید درمان افسردگی کودکان را جدی گرفت؟

هنگامی که کودکان دچار افسردگی شدید می شوند، به عنوان مثال زمانی که به مراقبت های روزانه جدی نیاز پیدا کنند، رفتار خودکشی مشاهده شود یا به درمان های رایج پاسخ ندهند باید اقدامی جدی برای درمان انجام شود. در این شرایط درمان زمان بر خواهد شد. بنابراین بهتر است که با مشاهده اولیه علائم به دکتر روانشناس در تهران یا شهر خود مراجعه و درمان آغاز شود.

نکاتی برای خانواده ها

اگر فرزند شما تغییراتی رفتاری مانند گوشه گیر شدن، گذراندن وقت به تنهایی و عدم تمایل به گفتگو یا تعامل با دوستان نشان دهد، والدین باید احتمال افسردگی را در کودک خود در نظر بگیرند. سایر علائم هشدار شامل عدم تمایل به شرکت در بازی ها و فعالیت هایی است که قبلاً از آن لذت می برده. همچنین احساس اضطراب یا بیقراری وجود دارد.

ممکن است عملکرد تحصیلی و همچنین شرکت در فعالیتهای تیمی یا گروهی کاهش یابد. نکته مهم این است که این علائم صرفاً موقتی نیستند بلکه در طول روزها و هفته ها پایدار هستند. همچنین وقتی که فرد افسرده کودک است بیاموزیم چگونه با فرد افسرده رفتار کنیم.

اگر بیش از چند روز کودک را با مشکلات انرژی یا علاقه، اختلال در غذا خوردن، خوابیدن و اعتماد به نفس کاهش یافته مشاهده کردید به یک دکتر روانشناس مراجعه کنید. بیقرای یا تحریک پذیری بیش از حد و علائمی مانند دل درد یا سردرد که هیچ مبنای جسمی ندارند می توانند به عنوان علائم احتمالی افسردگی بررسی شوند. والدین به خوبی می توانند از یک دکتر روانشناس خوب در مورد درمان افسردگی کودکان کمک بگیرند. برخی علائم از قیبل حالت تهوع یا اسهال، علائم شبیه آنفولانزا، تحریک پذیری، اضطراب و گریه ممکن است کمتر وجود داشته باشد. “سندرم قطع” توصیف بهتری نسبت به “واکنش ترک” است. واکنش ترک عبارتی است که برای بیماری اعتیاد استفاده می شود. بعد از مطالعه این مقاله اگر نیازه به ویزیت روانشناس پیدا کردید می توانید نوبت خود را نیز دریافت فرمائید.