اختلال استرس پس از سانحه
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نوعی اختلال روانشناختی است که در افرادی که یک واقعه آسیب زا مانند یک فاجعه طبیعی، یک حادثه جدی، یک عمل تروریستی، جنگ یا تجاوز جنسی را تجربه کرده اند یا به مرگ، خشونت جنسی یا آسیب جدی تهدید شده اند رخ می دهد.
PTSD در گذشته با نام های بسیاری شناخته شده، مانند “شوک وخیم” در طول سال های جنگ جهانی اول و “فرسودگی جنگ” پس از جنگ جهانی دوم. اما PTSD فقط در مبارزه یا جنگ اتفاق نمی افتد. اختلال استرس پس از سانحه می تواند در همه افراد، از هر قومیت، ملیت یا فرهنگ و در هر سنی رخ دهد. این اختلال هر ساله تقریباً 3.5 درصد از بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می دهد و از هر 11 نفر یک نفر در طول زندگی خود تشخیص اختلال استرس پس از سانحه دریافت می کند. زنان دو برابر مردان مبتلا می شوند. گروه های اقلیت، مهاجران و کودکان نیز به طور نامتناسبی بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرند و میزان بالاتری از عود علائم را تجربه می کنند.
افراد مبتلا به PTSD دارای افکار و احساسات شدید و ناراحت کننده مربوط به تجربه خود هستند که مدتها پس از واقعه آسیب زا ادامه میابد. آنها ممکن است این رویداد را از طریق فلش بک یا کابوس دوباره تجربه کنند. آنها ممکن است احساس غم، ترس یا خشم کنند. همچنین ممکن است احساس جدا شدن یا گسستن از افراد دیگر را پیدا کنند. افراد مبتلا ممکن است از موقعیت ها یا افرادی که واقعه آسیب زا را به آنها یادآوری می کنند اجتناب کرده و ممکن است واکنش های منفی شدیدی نسبت به محرک های معمولی مانند صدای بلند یا لمس تصادفی داشته باشند.
علائم اختلال استرس پس از سانحه
علائم اختلال استرس پس از سانحه ممکن است در عرض یک ماه از یک واقعه آسیب زا شروع شود، اما گاهی اوقات علائم ممکن است تا سالها پس از آن بروز نکند. این علائم باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در موقعیت های اجتماعی یا شغلی و روابط می شود. آنها همچنین می توانند توانایی شما را برای انجام کارهای عادی روزمره مختل کنند.
علائم PTSD به طور کلی در چهار نوع تقسیم می شوند: خاطرات سرزده ، اجتناب ، تغییرات منفی در تفکر / نوسان خلق و خو و تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی. علائم ممکن است در طول زمان متفاوت باشد و یا در افراد مختلف متفاوت باشد.
خاطرات سرزده
علائم خاطرات سرزده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
خاطرات پریشان کننده مکرر و ناخواسته از واقعه آسیب زا
زنده ماندن یک واقعه آسیب زا گویی که دوباره اتفاق می افتد (بازگشت به گذشته)
رویا یا کابوس های ناراحت کننده مربوط به یک واقعه آسیب زا
پریشانی عاطفی شدید یا واکنشهای جسمی نسبت به چیزی که شما را به یاد واقعه آسیب زا می اندازد
اجتناب
علائم اجتناب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تلاش برای جلوگیری از فکر کردن یا صحبت کردن در مورد یک واقعه آسیب زا
اجتناب از مکان ها، فعالیت ها یا افرادی که واقعه آسیب زا را به شما یادآوری می کنند
تغییرات منفی در تفکر و خلق و خوی
علائم تغییرات منفی در تفکر و خلق و خوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
افکار منفی در مورد خود، افراد دیگر یا جهان
ناامیدی نسبت به آینده
مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه های مهم واقعه آسیب زا
مشکل در حفظ روابط نزدیک
احساس جدا شدن از خانواده و دوستان
عدم علاقه به فعالیت هایی که روزگاری از آنها لذت می برده
دشواری در تجربه احساسات مثبت
بی حسی
تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی
علائم تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی اختلال استرس پس از سانحه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
به راحتی مبهوت یا ترسیده شدن
همیشه مراقب خطر بودن
رفتار خود تخریبی، مانند نوشیدن زیاد الکل یا رانندگی خیلی سریع
مشکل خواب
مشکل در تمرکز
تحریک پذیری، طغیان عصبانیت یا رفتار پرخاشگرانه
گناه یا شرمساری طاقت فرسا
برای کودکان 6 ساله و کمتر، علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بازنمایی مجدد یک واقعه آسیب زا یا جنبه هایی از یک رویداد آسیب زا از طریق بازی
خوابهای ترسناکی که ممکن است جنبه هایی از واقعه آسیب زا را در بر داشته باشند
تشخیص اختلال استرس پس از سانحه ممکن است به دلائل زیر دشوار باشد
ماهیت ذهنی اکثر معیارهای تشخیصی (این مورد برای بسیاری از اختلالات روانی صادق است)
پتانسیل موجود برای بیش گزارش دهی. به عنوان مثال، مزایای دولتی برای معلولیت، یا هنگامی که PTSD می تواند یک عامل تخفیف در مجازات کیفری باشد.
احتمال کم گزارش کردن نیز وجود دارد. به عنوان مثال، انگ، غرور و ترس از اینکه تشخیص PTSD ممکن است از برخی فرصت های شغلی جلوگیری کند.
همپوشانی علائم با سایر اختلالات روانی مانند اختلال وسواس اجباری و اختلال اضطراب فراگیر.
ارتباط با سایر اختلالات روانی مانند اختلال افسردگی اساسی و اختلال اضطراب اجتماعی.
اختلالات مصرف مواد اغلب برخی از علائم و نشانه های مشابه PTSD را ایجاد می کند.
اختلالات مصرف مواد می تواند آسیب پذیری نسبت به PTSD را افزایش دهد یا علائم PTSD یا هر دو را تشدید کند.
اختلال استرس پس از سانحه خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد را افزایش می دهد.
تظاهر افتراقی علائم از نظر فرهنگ (به ویژه اجتناب و علائم بی حسی، خوابهای پریشان و علائم بدنی)
شدت علائم در اختلال استرس پس از سانحه
علائم PTSD با گذشت زمان می توانند از نظر شدت متفاوت باشند. وقتی به طور کلی استرس داشته باشید، یا وقتی با یادآوری هایی که تجربه کرده اید مواجه می شوید، ممکن است علائم بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال، ممکن است یک صدای تصادف ماشین بشنوید و تجربه های جنگی را دوباره تجربه کنید. یا ممکن است گزارشی از اخبار مربوط به تجاوز جنسی را مشاهده کنید و احساس کنید که با خاطرات حمله به شما زنده شده است.
چه موقع به رواندرمانی مراجعه کنیم
اگر بیش از یک ماه در مورد یک واقعه آسیب زا افکار و احساسات آزاردهنده ای داشتید، اگر شدید بودند، یا اگر احساس می کنید برای کنترل زندگی دچار مشکل هستید، با یکی از بهترین روانشناسان تهران یا شهر خود صحبت کنید. دریافت هر چه سریعتر درمان می تواند از بدتر شدن علائم اختلال استرس پس از سانحه جلوگیری کند.
آیا افکار خودکشی دارید؟
اگر شما یا شخصی که می شناسید افکار خودکشی دارد، فوراً از طریق یک یا چند مورد از این منابع زیر کمک بگیرید:
با یک دوست نزدیک یا یکی از عزیزان خود تماس بگیرید.
با یک نفر از جامعه همیاران تماس بگیرید.
با شماره تلفن مرکز اورژانس اجتماعی تماس بگیرید – در ایران با شماره تلفن 123 برای این منظور در نظر گرفته شده است.
از دکتر روانشناس خود وقت بگیرید.
چه موقع می توان از کمک اضطراری استفاده کرد
اگر فکر می کنید ممکن است به خود آسیب بزنید یا اقدام به خودکشی کنید ، بلافاصله با شماره اورژانس محلی خود تماس بگیرید. اگر شخصی را می شناسید که در معرض خطر اقدام به خودکشی است یا اقدام به خودکشی کرده است، اطمینان حاصل کنید که فردی برای حفظ امنیت در کنار آن شخص می ماند. بلافاصله با شماره اورژانس یا شماره اضطراری محلی تماس بگیرید. یا اگر می توانید شخص را به نزدیکترین اورژانس بیمارستان منتقل کنید.
علل اختلال استرس پس از سانحه
شما ممکن است بعد از تجربه یک رویداد مربوط به مرگ واقعی یا تهدیدآمیز، آسیب جدی یا نقص جنسی، دچار اختلال استرس پس از سانحه شوید.
روانشناسان مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد دچار اختلال استرس پس از سانحه می شوند. مانند اکثر مشکلات بهداشت روان، PTSD احتمالاً به دلیل ترکیبی پیچیده از موارد زیر ایجاد می شود:
تجربیات استرس زا، از جمله میزان و شدت ضربه ای که در زندگی خود تجربه کرده اید
خطرات ارثی بهداشت روان، مانند سابقه خانوادگی اضطراب و افسردگی
ویژگی های ارثی شخصیت شما که اغلب مزاج شما نامیده می شود
روشی که مغز شما در پاسخ به استرس، مواد شیمیایی و هورمون های آزاد شده بدن را تنظیم می کند.
عوامل خطر ساز
افراد در هر سنی می توانند دچار اختلال استرس پس از سانحه شوند. با این حال، برخی از عوامل ممکن است احتمال ابتلای شما به PTSD را پس از یک واقعه آسیب زا بیشتر کند ، مانند:
تجربه ضربه شدید یا طولانی مدت
تجربه آسیب های دیگری مانند سوء استفاده در دوران در اوایل زندگی کودکی
داشتن شغلی که خطر قرار گرفتن در معرض حوادث آسیب زا مانند پرسنل نظامی را افزایش می دهد
داشتن سایر مشکلات بهداشت روان، مانند اضطراب یا افسردگی
مشكلاتي در زمينه سو، مصرف مواد، مانند نوشيدن الکل زياد يا مصرف مواد مخدر
فقدان یک سیستم پشتیبانی خوب از خانواده و دوستان
داشتن خویشاوندانی با مشکلات روانی، از جمله اضطراب یا افسردگی
وقایع آسیب زا خفیف و تکرار شونده
متداول ترین رویدادهایی که منجر به شکل گیری PTSD می شوند
قرار گرفتن در معرض جنگ و تهاجم
کودک آزاری جسمی
خشونت جنسی
حمله فیزیکی
تهدید با سلاح
تصادف
بسیاری از حوادث آسیب زای دیگر نیز می توانند منجر به اختلال استرس پس از سانحه شوند، مانند آتش سوزی، بلایای طبیعی، در معرض جاسوسی قرار گرفتن، سرقت، احتمال سقوط هواپیما، شکنجه، آدم ربایی، تشخیص پزشکی تهدید کننده زندگی و سایر حوادث شدید یا تهدید کننده زندگی.
عوارض اختلال استرس پس از سانحه
اختلال استرس پس از سانحه می تواند کل زندگی شما مثل شغل، روابط، سلامتی و لذت بردن از فعالیت های روزمره را مختل کند.
این اختلال همچنین ممکن است خطر سایر مشکلات بهداشت روان را افزایش دهد. مشکلاتی از قبیل:
افسردگی و اضطراب
مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
اختلالات خوردن
افکار و اعمال خودکشی
پیشگیری
پس از زنده ماندن از یک واقعه آسیب زا، بسیاری از افراد در ابتدا علائمی مانند اختلال استرس پس از سانحه پیدا می کنند. مواردی از قبیل اینکه قادر به توقف فکر کردن در مورد آنچه اتفاق افتاده نخواهند بود. ترس، اضطراب، خشم، افسردگی، احساس گناه – همه واکنش های متداول در برابر ضربه هستند. با این حال، اکثر افراد در معرض تروما به اختلال استرس طولانی مدت پس از سانحه دچار نمی شوند.
دریافت کمک و پشتیبانی به موقع ممکن است مانع از بدتر شدن واکنشهای طبیعی استرس و تبدیل شدن به PTSD شود. این ممکن است به معنای روی آوردن به خانواده و دوستانی باشد که گوش می دهند و به شما آرامش می دهند. برای دریافت نوبت از مشاوره خانواده از طریق همین سایت اقدام فرمائید.
همچنین به معنای جستجوی یک دکتر روانشناس برای یک دوره درمانی کوتاه مدت می باشد. همچنین ممکن است برای برخی از افراد جامعه افراد هم عقیده با خود مفید باشد.
دریافت حمایت از دیگران همچنین ممکن است از روی آوردن شما به روش های ناسالم مقابله، مانند سوء مصرف الکل یا مواد مخدر جلوگیری کند.
ژنتیک
شواهدی وجود دارد که استعداد ابتلا به PTSD ارثی است. تقریباً 30٪ از این اختلال فقط از طریق ژنتیک ایجاد می شود. وقتی یک جفت دو قلو همسان که در معرض نبرد ویتنام بودند مطالعه شدند، ابتلای یکی از آنها میزان ابتلای دیگری را نیز افزایش می داد. بر اساس یافته های اولیه زنان دارای هیپوکامپ کوچکتر ممکن است به دنبال یک واقعه آسیب زا به احتمال بیشتری به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا شوند. تحقیقات همچنین نشان داده است که اختلال استرس پس از سانحه دارای بسیاری از تأثیرات ژنتیکی مشترک در سایر اختلالات روانپزشکی است. هراس و اختلالات اضطرابی تا 60 درصد واریانس ژنتیکی یکسان دارند. همچنین با سوء مصرف الکل، نیکوتین و وابستگی به مواد مخدر بیش از 40٪ شباهت های ژنتیکی وجود دارد.
چندین شاخص بیولوژیکی شناسایی شده است که مربوط به عود مجدد اختلال استرس پس از سانحه است. یک مطالعه نشان داد سربازانی که لکوسیت های آنها گیرنده های گلوکوکورتیکوئید بیشتری دارد، پس از تجربه ضربه مستعد ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستند.
رفتار درمانی شناختی برای اختلال استرس پس از سانحه
رفتار درمانی شناختی سعی دارد با تغییر الگوهای تفکر و احساس عملکرد فرد را تغییر دهد. نتایج پژوهشی نشان داند که رفتار درمانی شناختی برای کاهش PTSD و علائم افسردگی همراه مفید است. ثابت شده است که CBT یک درمان موثر برای PTSD است و در حال حاضر توسط متخصصین روانشناسی مورد استفاده قرار می گیرد. در رفتار درمانی شناختی، افراد یاد می گیرند افکاری را که باعث احساس ترس یا ناراحتی در آنها می شود، شناسایی کنند و افکار کمتر ناراحت کننده را جایگزین کنند. هدف این است که درک کنیم چگونه برخی از افکار در مورد وقایع باعث استرس می شوند. ارائه رفتار درمانی شناختی در قالب درمان آنلاین نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. این بررسی نشان داد درمان آنلاین همانند درمان چهره به چهره موثر است اما کیفیت شواهد به دلیل تعداد کم کارآزمایی های بررسی شده پایین بود.
بوسیله درمان رفتاری شناختی است تجربه مجدد خاطرات و یادآوری های مربوط به تروما کاهش میابد و پردازش احساسی حافظه نیز می تواند بهبود یابد. این روش درمانی به خوبی توسط شواهد پژوهشی پشتیبانی می شود.
برخی از این روشهای درمانی دارای عنصر قابل توجه در معرض قرار گرفتن یا مواجهه هستند و موفقیت در درمان اختلال استرس پس از سانحه و علائم افسردگی همراه را نشان داده اند. تحقیقات اخیر در مورد درمان های نسل سوم نیز نشان دادند که ممکن است نتایج قابل مقایسه ای با برخی از روش های درمانی معتبرتر وجود دارد. بعد از مطالعه این مقاله اگر نیاز به ویزیت روانشناس داشنتد از اطلعات تماس در امتهای همین صفحه استفاده فرمائید.
دکتر رامین علوی نژاد