دمانس

دمانس (زوال عقل) اصطلاحی است که برای توصیف گروهی از علائم استفاده می‌شود که بر حافظه، تفکر و توانایی‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند. این علائم می توانند زندگی روزمره فرد را مختل کنند.

زوال عقل به طور کلی شامل از دست دادن حافظه است. اما از دست دادن حافظه دلایل مختلفی دارد. از دست دادن حافظه به تنهایی به معنای زوال عقل نیست. با این حال غالبا یکی از علائم اولیه این بیماری است.

بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل پیشرونده در افراد مسن است. اما علل دیگری نیز برای زوال عقل وجود دارد. بسته به علت، برخی از علائم زوال عقل ممکن است برگشت پذیر باشند.

حدود 5 تا 8 درصد از بزرگسالان بالای 65 سال به نوعی زوال عقل مبتلا هستند. این درصد پس از 65 سالگی هر 5 سال دو برابر می شود. تقریباً نیمی از افراد در دهه 80 زندگی خود به نوعی زوال عقل مبتلا هستند. بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است. بین 60 تا 80 درصد افراد مبتلا به زوال عقل، آلزایمر دارند. اما دلائل مختلف دیگری برای زوال عقل وجود دارد.

علائم دمانس

نشانه های زوال عقل بسته به علت آن متفاوت می باشد. علائم و نشانه های رایج عبارتند از:

تغییرات شناختی

از دست دادن حافظه، که معمولاً توسط اطرافیان مشاهده می شود.

مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن کلمات مناسب.

اشکال در توانایی های بصری و فضایی، مانند گم شدن در بیرون از منزل.

مشکل در استدلال یا حل مسئله.

اشکال در رسیدگی به وظایف پیچیده.

مشکل در برنامه ریزی و سازماندهی.

مشکل در هماهنگی و عملکردهای حرکتی.

سردرگمی

تغییرات روانشناختی

تغیرات شخصیتی رخ می دهد.

افسردگی

اضطراب

رفتار پرخاشگری

پارانویا

تحریک پذیری

توهم و خطای ادراکی

تشخیص دمانس

هیچ تک آزمایشی برای تعیین اینکه آیا فردی دچار زوال عقل است وجود ندارد. بهترین روانشناسان تهران، آلزایمر و سایر انواع زوال عقل را بر اساس تاریخچه سلامت فرد، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های لابراتوری، تغییرات مشخص در تفکر، عملکرد روزانه و رفتار تشخیص می‌دهند. ممکن است احساس کنید ریسک فاکتورهایی در شما وجود دارد. در این شرایط برای دریافت نوبت از روانشناس به صفحه اصلی سایت مراجعه فرمائید.

روانشناسان می توانند تشخیص دهند که فرد مبتلا به زوال عقل است. اما تعیین نوع دقیق زوال عقل دشوارتر است زیرا علائم و تغییرات مغزی دمانس‌های مختلف می‌توانند همپوشانی داشته باشند. در برخی موارد، ممکن است “زوال عقل” تشخیص داده شود اما نوع آن مشخص نشود.

علل دمانس

زوال عقل در اثر آسیب یا از دست دادن سلول های عصبی و اتصالات آنها در مغز ایجاد می شود. بسته به ناحیه ای از مغز که آسیب دیده است، زوال عقل می تواند افراد را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار دهد و علائم مختلفی ایجاد کند.

برخی از علل برگشت پذیر زوال عقل

اختلال سوء مصرف الکل یا مواد

تومورها

هماتوم ساب دورال، لخته شدن خون در زیر پوشش خارجی مغز.

هیدروسفالی با فشار طبیعی، تجمع مایع در مغز.

اختلالات متابولیک مانند کمبود ویتامین B12.

سطوح پایین هورمون های تیروئید که کم کاری تیروئید نامیده می شود.

قند خون پایین که هیپوگلیسمی نامیده می شود.

اختلالات عصبی-شناختی مرتبط با HIV.

دمانس های پیشرونده

برخی از انواع زوال عقل پیشرفت می کنند و قابل برگشت نیستند.

بیماری آلزایمر

این شایع ترین علت زوال عقل است. اگرچه علل بیماری آلزایمر کاملا شناخته شده نیست. اما پژوهشگران می دانند که درصد کمی مربوط به جهش برخی ژن ها است که می تواند از والدین به فرزند منتقل شود. در حالی که احتمالا چندین ژن در بیماری آلزایمر نقش دارند، یک ژن مهم که خطر را افزایش می دهد E4(APOE) است.

همچنین مطالعه کنید: مشاوره خانواده

زوال عقل عروقی

این نوع زوال عقل در اثر آسیب به عروق خونی مغز ایجاد می شود. مشکلات رگ های خونی می تواند باعث سکته مغزی شود یا به روش های دیگری بر مغز تأثیر بگذارد. مانند آسیب رساندن به الیاف موجود در ماده سفید مغز.

شایع ترین علائم زوال عقل عروقی شامل مشکلات در حل مسئله، کندی تفکر و از دست دادن تمرکز و سازماندهی است. اینها بیشتر از فقدان حافظه قابل توجه هستند.

دمانس لوی بادی

 اجسام لوی توده‌های بالون مانند غیرعادی پروتئینی هستند که در مغز افراد مبتلا به زوال عقل لوی، بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون یافت می شوند. این یکی از رایج ترین انواع زوال عقل پیشرونده است.

فراموشی فرونتوتمپورال. این گروهی از بیماری ها است که با تجزیه سلول های عصبی و اتصالات آنها در لوب های پیشانی و تمپورال مغز مشخص می شود. این قسمت های مغز حوزه هایی هستند که عموماً با شخصیت، رفتار و زبان مرتبط هستند. رفتار، شخصیت، تفکر، قضاوت و زبان و در این شرایط تأثیر می پذیرند.

دمانس مختلط

مطالعات کالبد شکافی مغز افراد 80 سال و بالاتر که زوال عقل داشتند، نشان می‌دهد که بسیاری از آنها ترکیبی از چندین علت، مانند بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی و زوال عقل لوی بادی داشتند. مطالعات برای تعیین اینکه چگونه زوال عقل مختلط بر علائم و درمان تأثیر می گذارد هنوز در ابتدای راه است.

سایر اختلالات مرتبط با دمانس

بیماری هانتینگتون

این بیماری که در اثر یک جهش ژنتیکی ایجاد می شود، باعث از بین رفتن سلول های عصبی خاصی در مغز و نخاع می شود. علائم و نشانه‌ها، از جمله کاهش شدید مهارت‌های تفکر (شناختی)، معمولاً در حدود 30 یا 40 سالگی ظاهر می‌شوند.

آسیب مغزی تروماتیک (TBI)

این وضعیت اغلب در اثر ضربه های مکرر سر ایجاد می شود. بوکسورها، بازیکنان فوتبال یا سربازان ممکن است به TBI مبتلا شوند.

بسته به قسمتی از مغز که آسیب دیده است، این وضعیت می تواند نشانه های زوال عقل و علائمی مانند افسردگی، پرخاشگری، از دست دادن حافظه و اختلال در گفتار را ایجاد کند. آسیب مغزی همچنین ممکن است باعث پارکینسونیسم شود. علائم ممکن است سالها پس از تروما ظاهر نشوند.

بیماری کروتسفلد جاکوب

این اختلال مغزی نادر معمولاً در افرادی رخ می دهد که عوامل خطرساز شناخته شده ای ندارند. این وضعیت ممکن است به دلیل رسوب پروتئین عفونی به نام پریون باشد. علائم و نشانه های این بیماری کشنده معمولاً پس از 60 سالگی ظاهر می شود. بیماری کروتسفلد جاکوب معمولاً علت شناخته شده ای ندارد اما می تواند ارثی باشد.

بیماری پارکینسون

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون در نهایت دچار علائم زوال عقل (زوال عقل بیماری پارکینسون) می شوند.

شرایطی شبیه به دمانس که قابل بازگشت هستند

برخی از علل زوال عقل را می توان با درمان کاهش داد.

عفونت ها و اختلالات ایمنی

علائم شبه دمانس می توانند ناشی از تب یا سایر عوارض جانبی تلاش بدن شما برای مبارزه با عفونت باشد. مولتیپل اسکلروزیس و سایر شرایط ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به سلول های عصبی نیز می تواند باعث زوال عقل شود.

مشکلات متابولیک و ناهنجاری های غدد درون ریز

افراد مبتلا به مشکلات تیروئید، قند خون پایین (هیپوگلیسمی)، سدیم یا کلسیم خیلی کم یا بیش از حد یا مشکلات جذب ویتامین B-12 می توانند علائمی شبیه زوال عقل یا سایر تغییرات شخصیتی داشته باشند.

کمبود تغذیه

نوشیدن مایعات ناکافی (کم آبی)؛ عدم دریافت کافی تیامین (ویتامین B-1) که در افراد مبتلا به الکلیسم مزمن رایج است. و عدم دریافت کافی ویتامین های B-6 و B-12 در رژیم غذایی شما می تواند علائمی شبیه زوال عقل ایجاد کند. کمبود مس و ویتامین E نیز می تواند علائم زوال عقل را ایجاد کند.

عوارض جانبی دارویی

 عوارض جانبی داروها، واکنش به یک دارو یا تداخل چند دارو می تواند علائمی شبیه زوال عقل ایجاد کند.

هماتوم ساب دورال

 خونریزی سطح مغز، که در افراد مسن پس از زمین خوردن شایع است، می تواند علائمی مشابه علائم زوال عقل ایجاد کند.

تومورهای مغزی

زوال عقل به ندرت می تواند به دلیل آسیب ناشی از تومور مغزی بوجود آید.

هیدروسفالی با فشار طبیعی

 این بیماری که به دلیل بزرگ شدن بطن های مغز ایجاد می شود، می تواند منجر به مشکلات راه رفتن، مشکل دفعی و از دست دادن حافظه شود.

عوامل خطرساز دمانس

بسیاری از عوامل در نهایت می توانند به زوال عقل کمک کنند. برخی از عوامل، مانند سن، قابل تغییر نیستند. برای کاهش خطر شما می توان به سایر عوامل رسیدگی کنید.

عوامل خطرسازی که قابل تغییر نیستند

سن. خطر ابتلا با افزایش سن، به ویژه پس از 65 سالگی افزایش می یابد. با این حال، زوال عقل بخشی طبیعی از پیری نیست و زوال عقل می تواند در افراد جوان تر نیز رخ دهد.

سابقه خانوادگی. داشتن سابقه خانوادگی زوال عقل، شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار می دهد. با این حال، بسیاری از افراد با سابقه خانوادگی هرگز علائمی را بروز نمی دهند. همچنین بسیاری از افراد بدون سابقه خانوادگی نیز این علائم را نشان می دهند. آزمایش هایی برای تعیین اینکه آیا شما جهش های ژنتیکی خاصی دارید وجود دارد.

سندرم داون. در میانسالی، بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر زودرس مبتلا می شوند.

عوامل خطرسازی که می توانید آنها را تغییر دهید

ممکن است بتوانید عوامل خطرساز زیر را برای کاهس زوال عقل کنترل کنید.

رژیم غذایی و ورزش

تحقیقات نشان می دهد که ورزش نکردن خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد. در حال حاضر هیچ رژیم غذایی خاصی برای کاهش خطر زوال عقل شناخته نشده است. اما تحقیقات نشان می دهد که در افرادی که رژیم غذایی ناسالم دارند در مقایسه با سایر افراد، بیشتر به زوال عقل مبتلا می شوند.

مصرف بیش از حد الکل

نوشیدن مقادیر زیاد الکل باعث تغییرات مغزی می شود. چندین مطالعه و بررسی بزرگ نشان داده اند که اختلال سوء مصرف الکل با افزایش خطر زوال عقل، به ویژه زوال عقل زودرس مرتبط است.

عوامل خطرساز قلبی عروقی

 این موارد شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا، تجمع چربی در رگ ها (آترواسکلروز) و چاقی است.

افسردگی

اگرچه هنوز ارتباط افسردگی با دمانس به خوبی درک نشده است، اما افسردگی اواخر عمر ممکن است نشان دهنده ایجاد زوال عقل باشد.

دیابت

سیگار کشیدن

آلودگی هوا

اختلالات خواب

داروهایی مثل آرام بخش ها و قرص های خواب