هنردرمانی چیست؟

هنردرمانی بر پایه این ایده است که فرایند خلاقانه کاری هنری، که شکلی از ارتباط غیر کلامی افکار و احساسات است سلامت را باعث می شود.

هنر درمانی همانند سایر انواع رواندرمانی و مشاوره خانواده برای کمک به رشد شخصی بکار میرود و در موقعیت های گوناگونی از جمله در کار با کودکان، بزرگسالان، خانواده و گروهها حتی از طریق مشاوره آنلاین روانشناسی مورد استفاده قرار میگیرد. رویکردی است که می تواند به افراد تمام سنین کمک می کند تا معنی بدست آورند و به بینش دست پیدا کنند، از هیجانهائی شدید یا تروما رها شوند، مشکلات و تعارض ها را حل کنند، روزمرگیشان را غنی کنند و به احساس بهزیستی بالایی دست پیدا کنند. هنردرمانی از این باور حمایت میکند که همه افراد برای بیانِ خود دارای ظرفیت خلاقانه هستند و در این فرایند، محصول نسبت به رابطه درمانی از اهمیت کمتری برخوردار است. تمرکز درمانگر بر جنبه زیبا شناختی تولیدات هنری نیست بلکه بر نیازهای درمانی فرد است که بیان شوند.

بدلیل اینکه هنردرمانی زمینه ای نسبتا جدید است هنوز درباره تعریف آن تردید وجود دارد. بعضی از درمانگرها آنرا بصورت کیفیتی می بینند که به افراد کمک میکند تا افکار، احساسات، عقاید، مشکلات و نگرش ها ی خود را بازگو کنند. بر اساس این تعریف هنردرمانی در ضمیمه رواندرمانی قرار میگیرد و فرایند تولید تصاویر و تغییر در نحوه بیان را آسان میسازد.

آنچه که اهمیت دارد درگیر شدن فرد در فعالیت هنری است. بنابراین انتخاب و آسان کردن فعالیت های هنری جهت کمک به فرد صورت می گیرد. کمک کردن به فرد از طریق فرایندهای خلاق تا او به معنی دست یابد و فرایند اشتراک گذاری تجربیات با درمانگر از طریق تصاویر ممکن شود.

در ادامه با مطالب زیر آآشنا می شوید:

تاریخچه هنردرمانی
اثربخشی هنردرمانی
تصاویر بجای کلمات
سلامت و توانبخشی
تصویر و کارکرد مغز
هنردرمانی می تواند در جمعیت های زیر استفاده شود
برخی رویکردهای بالینی به هنردرمانی

تاریخچه ای کوتاه از هنردرمانی

تاریخ هنردرمانی دارای حرکتی روبه جلو است، گرایشی مداوم که نظریه، کاربرد و پیشینه ای را شکل می دهد که در تحول آن منعکس می شود. دانش نیز مثل تاریخ بر بنیادی ساخته شده که توسط مردمان پی ریزی شده است. هنردرمانی نظامی چند گانه است که اساسا بر دو زمینه هنر و روان شناسی پایه گذاری شده و ویژگیهائی از هریک برای تشکیل نهادی بی نظیر بر گرفته است. یکی شدن هنر و درمان پدیده ای جدید نیست. این طور به نظر می رسد که این جفت شدن به اندازه نظام اجتماعی انسان قدیمی است و به طور مکرر در طول تاریخ طی زمان ها و مکان های مختلف رخ داده است. تحول هنردرمانی با تاثیر گرفتن از خردمندی و اجتماعی شدن انسان قرن بیستم صورت گرفت و رسما به عنوان علمی کاربردی بکار گرفته شد.

اثربخشی هنردرمانی

همانند سایر درمان های روانشناختی، اثر بخشی هنردرمانی نیز افزایش یافته است. یک دکتر روانشناس خوب در تهران یا سایر شهرها از هنردرمانی برای جمعیت های مختلف و افراد تمامی سنین استفاده می کنند. هنردرمانگران، مشاوران، روانشناسان، روانپزشکان، مددکاران اجتماعی، زوج درمانگران و مشاوران خانواده، متخصصین حوزه سلامت و حتی پزشکان، هنردرمانی را هنگام کار با کودکان، بزرگسالان و خانواده ها بکار میبرند. با ظهور انواع کوتاه مدت درمان و فشار روبه رشدی که برای تکمیل کردن درمان در جلسات محدود وجود دارد، درمانگرها فعالیتهای هنری را به این سبب مناسب می دانند که مشکلات و عوامل مرتبط را به سرعت آشکار کرده و ارزیابی و مداخله را سرعت می بخشد. گاهی ساده ترین طرح ها، موضوعات قابل توجهی را برای بیان آشکار می سازند و در بسیاری موارد این شیوه تکمیلی برای کودک یا بزرگسال شیوهای ار ارتباط را فراهم میکند که کلمات قادر نیستند.

برخی هنر را به تنهائی درمانی مستقل می دانند که شامل فرایندهای خلاقانه ای است که از جمله می توان به طراحی، نقاشی، مجسمه سازی و دیگر انواع اشاره کرد که تقویت کننده زندگی هستند و در نهایت تاثیری درمانی دارند.

هنر درمانی

تصاویر بجای کلمات

ساخت تصاویر به افراد کمک میکند تا با کمک درمانگر هم بوسیله کلمات و هم تصاویر ارتباط برقرار کند و آنچه را که بیانش بوسیله کلمات دشوار است را ابراز کنند. ما همچنین شروع به درک مزایای درخواست از مراجعین برای ایجاد تصویرها یا سایر انواع هنر در درمان کرده ایم. بیان هنری فعالیتی است که باعث میشود مغز به شیوای مورد استفاده قرار گیرد که ارزیابی و درمان بهبود یابد.

هنردرمانی زمینه ای پویا و هیجان آور است که به لحاظ مفهومی و کاربردی به رشد خود ادامه میدهد. برای آنها که هنردرمانگر هستند، هنر در کارشان نقشی محوری دارد و به عبارتی مبنایی است برای جهانبینی آنها نسبت به درمان. همچنین هنر ممکن است ابزاری باشد که در کنار درمان کلامی بکار برده شود.

سلامت و توانبخش

بیمارستانها دارای خدمات طولانی و با اهمیتی در رشد و گسترش زمینه هنردرمانی هستند. در هر صورت مدل های مفهومی، مثل تشخیص، بیماری و درمان، تاثیری بسزا در تحول مکاتب فکری روان شناسی غرب من جمله هنردرمانی داشته اند. از از آنجایی که روانشناس به عنوان یک درمانگر همواره نزدیکترین متحد به این زمینه بوده است، هنردرمانگرها با بیماران مبتلا به ایدز، آسم، سوختگی، سرطان، وابستگیای شیمیائی، تروما، سل و سایر نیازمندیهای طبی و توانبخشی کار کرده اند. فهم ما از اثر متقابل بین فرایندهای زیست – شیمیائی، وضعیت روانی و خلاقیت در حال پیشرفت است. قطعا تخصصی جدید تحت عنوان هنردرمانی در مراقبتهای بهداشتی در حال ظهور است. همه این موارد پیشنهاد میدهند که هنردرمانی به نقش خود برای کشف ارتباطات بین ذهن و بدن ادامه می دهد.

هنردرمانی و مغز

هنردرمانی بصورتی پایا در ارتباط با علم بوده است و این رابطه را با فلسفه و دیگر علوم کاربردی نیز حفظ کرده است. با این وجود، این رابطه بخاطر یافته های اخیر درباره چگونگی تاثیر تصاویر بر هیجانات، افکار و بهزیستی تغییراتی به همراه داشته است. نحوه واکنش مغز و بدن به تجربیات حاصل از نقاشی، طراحی و دیگر فعالیتهای هنری علت تاثیر گذاری هنردرمانی در جمعیتهای گوناگونی را مشخص کرده است. همچنانکه علم درباره رابطه بین هیجانات و سلامت، استرس و بیماریها، مغز و سیستم ایمنی بیشتر می آموزد، هنردرمانی نیز در جستجوی مرزهای جدید برای استفاده از تصاویر و بیان هنری در درمان است.

تشکیل تصویر، ساخت هنر و کارکرد مغز

افزایش دانش نیمکره های مغز و تعامل آنها نیز به فهم تصاویر ذهنی و فعالیت هنری کمک کرده است. در گذشته تصور می کردند که نیمکره های چپ و راست کارکردهای متفاوتی دارند. نیمکره راست را مرکز درک و خلاقیت و نیمکره چپ را مرکز زبان و تفکر منطقی میدانستند. برخی ادعا می کردند که تاثیر هنردرمانی بدلیل راه انداختن فعالیتهای نیمکره راست است و کار هنری را یک فعالیت مرتبط با نیمکره راست مغز می دانستند. در حقیقت نیمکره چپ مغز که مرکز زبان در آن جای دارد نیز در تولید هنر نقش دارد.

برخی محققین نشان دادند که هردو نیمکره مغز برای بیان هنری لازم است و شواهدی دال یر این موضوع، از فعالیت هنری افرادی بدست آمده که دارای آسیبهای موضعی مغزی بودند. پژوهشگران همچنین آشکار کردند که ارتباطاتی بین زبان و حرکاتی که در طراحی انجام می شود وجود دارد. در پژوهشی که با استفاده از PET انجام شد، فعالیت مغزی افرادی که اشکالی را در فضا طراحی می کردند ثبت شد. نتایج نشان داد که حتی طراحی های ساده، تعاملهای پیچیدهای را بین نواحی بیشماری از مغز موجب می شود.

هنردرمانی می تواند در جمعیت های زیر استفاده شود: