اختلال شخصیت چیست؟
بعد از چند دهه، درمانگران آرام آرام متوجه شدند که بسیاری از افراد نه از نشانه های مجزا بلکه از نشانه هایی که به طور گسترده زندگی آنها را دربر گرفته در رنج هستند و بر این مبنی آنها تمایز بین نشانه های روانرنجوری و منش روانرنجور که امروزه اختلال شخصیت نام گرفته را آغاز کردند.
اختلال شخصیت نوعی اختلال روانشناختی است که در آن فرد الگویی بلند مدت، سفت و سخت و ناسالم از تفکر و رفتار دارد. اختلال شخصیت در درک و ارتباط با موقعیت ها و افراد مشکل ساز است. این باعث مشکلات و محدودیت های قابل توجهی در روابط، فعالیت های اجتماعی، کار و تحصیل می شود. در اغلب موارد، فرد ممکن است متوجه اختلال شخصیت خود نشود. زیرا تفکر و رفتار او برای خودش طبیعی به نظر می رسد. اما ممکن است دیگران را به خاطر چالش های پیش روی خود سرزنش کند.
این اختلال منجر به رفتارهایی می شود که از انتظارات فرهنگ فاصله دارد و مشکلاتی که ایجاد می کند در طی زمان می توانند ماندگار باشند. اختلالات شخصیتی معمولاً در سالهای نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. بنابراین زمان مشاوره اختلال شخصیت و مراجعه به یکی از بهترین روانشناسان تهران یا سایر شهرها بهتر است برنامه ریزی بلند مدت داشته باشید.
مشکلات زندگی با افراد دارای اختلال شخصیت
انواع مختلفی از اختلالات شخصیتی وجود دارد که البته برخی از آنها ممکن است زندگی اطرافیان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. بر مبنای منابع علمی، یک اختلال شخصیت زمانی معمولا مشکلات جدی در روابط به همراه دارد. یک یا چند صفت نابهنجار در فرد مبتلا وجود دارد که زندگی را معمولا دشووار می سازد. این ویژگی ها باید در روان درمانی و نیز مشاوره خانواده مورد تحلیل و درمان قرار بگیرند. افراد دارای اختلال شخصیت می توانند با هنجارهای فرهنگی و محیطی همخوان شوند و زندگی با حداقل تنشی را داشته باشند.
تشخیص اختلال شخصیت
تشخیص یک اختلال شخصیت توسط یک روانشناس صورت می گیرد که به الگوهای بلند مدت عملکرد و علائم استناد می کند. شناسایی آن معمولاً در افراد 18 سال به بالا انجام می شود. افراد زیر 18 سال به دلیل اینکه شخصیت آنها هنوز در حال شکل گیری است تشخیص اختلالات شخصیتی را دریافت نمی کنند. برخی از افراد دارای اختلالات شخصیت ممکن است مشکلات خود احساس نکنند. همچنین ممکن است در یک فرد بیش از یک اختلال شخصیت تشخیص گذاری شود. شیوع اختلالات شخصیت گزارش شده کم نیست. تقریبا حدود 9 درصد از افراد بزرگسال حداقل مبتلا به یک اختلال شخصیت هستند. طیف گسترده ای از افراد با وجود داشتن شخصیت ها و همچنین تجربیات شخصی متفاوت ممکن است یک تشخیص واحد دریافت کنند. تجربه شما از زندگی با یک اختلال شخصیت برای شما منحصر به خودتان می باشد.
علائم هر اختلال شخصیت متفاوت است و می توانند خفیف یا شدید باشند. برای افراد مبتلا به اختلالات شخصیت درک این مسئله که مشکل دارند سخت است. برای آنها، افکارشان عادی است و غالباً دیگران را مقصر مشکلات خود می دانند. آنها ممکن است سعی کنند به دلیل مشکلاتی که در روابط و کار دارند، از روانشناس درخواست کمک کنند. درمان معمولاً شامل رواندرمانی و بعضی اوقات دارو است. نکته مهمی که باید بخاطر سپرد این است که زندگی با احساسات و رفتارهای مرتبط با اختلالات شخصیت دشوار است. با این حال، شما نیازمند این هستید که تشخیص خود را درک کنید، و فارق از برچسب تشخیصی لیاقت درک و پشتیبانی را دارید. برای شروع درمان چنانچه مشکلاتی از قبیل رفت و آمد و جود دارد استفاده از مشاوره آنلاین روانشناسی نیز امکان پذیر است.
ویژگی های کلی اختلالات شخصیت
سازمان بهداشت جهانی (WHO) بر مبنای طبقه بندی بین المللی بیماری ها (ICD-10) یک سری ویژگی های کلی قبل از تشخیص اختصاصی اختلال شخصیت در نظر گرفته است. این ویژگی ها شامل:
- نگرش و رفتارهای ناهمخوانی که چندین حوزه از کارکرد را در بر می گیرد؛ عواطف، تکانشگری، برانگیختگی و شیوه تفکر.
- الگوی رفتاری نابهنجار علاوه بر اینگه پایدار و ماندگار است مربوط به یک دوره از بیماری نمی باشد.
- الگوی رفتاری نابهنجار، فراگیر است و به وضوح با طیف گسترده ای از موقعیت های شخصی و اجتماعی ناسازگار است.
- وضعیت های فوق همیشه در جوانی ظاهر می شوند و تا بزرگسالی ادامه می یابد.
- این اختلال به پریشانی شخصی قابل توجهی منجر می شود اما این پریشانی ممکن است در اواخر دوره خود را آشکار سازد.
- معمولاً اختلال با مشکلات قابل توجهی در کارکرد شغلی و اجتماعی همراه است.
اختلالات شخصیت در سه دسته کلی قرار می گیرند
اختلالات شخصیت بر اساس خصوصیات و علائم مشابه در سه دسته کلی قرار می گیرند. بسیاری از افراد مبتلا به یک اختلال شخصیت همچنین علائم و نشانه های حداقل یک اختلال شخصیت اضافی را دارند. برای تشخیص یک اختلال شخصیت دارا بودن تمامی علائم ضروری نیست. در ادامه این سه دسته و علائم هر اختلال مرور می شوند:
دسته A ( اختلالات عجیب یا غیر عادی):
در حالی که اختلالات شخصیت این دسته متمایز هستند اما همه آنها تفکر و رفتارهایی را شامل می شوند که برای دیگران عجیب و یا نامتعارف هستند و اغلب به مشکلات اجتماعی منتهی می شوند. افراد مبتلا به اختلالات این دسته در مقایسه با اختلال اسکیزوفرنی درک واضح تری از واقعیت دارند و هرچند استنباط آنها از وقایع نا متعارف است اما شیوع توهم و هذیان در آنها بسیار پائین است. اختلالات شخصیت این دسته شامل:
اختلال شخصیت پارانوید
اختلال شخصیت پارانوئید باعث ایجاد الگوهای بی اعتمادی می شود. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت غالباً نسبت به انگیزه های دیگران احساس تردید دارند یا از اینکه دیگران قصد آسیب به آنها را دارند می ترسند. علائم این اختلال عبارتند از:
- بدون شواهد کافی مشکوک هستند که دیگران از آنها سوءاستفاده می کنند، به آنها آسیب می رسانند یا آنها را فریب می دهند.
- در مورد وفاداری یا اعتماد پذیری دوستان یا نزدیکان شک و تردید دارند.
- به دلیل ترس توجیه ناپذیر مبنی بر اینکه از اطلاعات آنها سوء استفاده خواهد شد، مایل به اعتماد به دیگران نیستند.
- گفتگوهای خنثی و حتی خوشبینانه را منفی و توهین آمیز معنی می کنند.
- کینه توز هستند.
- بدون دلیل و توضیح منطقی نسبت به وفاداری شریک خود مشکوک هستند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید
اختلال شخصیت اسکیزوئید یک وضعیت غیرمعمول است که باعث می شود افراد از فعالیت های اجتماعی خودداری کنند و در بروز احساسات دچار مشکل باشند. برای دیگران، افراد مبتلا به این اختلال اسکیزوئید ممکن است ناراحت یا سرد به نظر برسند. علائم این اختلال عبارتند از:
- عدم علاقه به روابط اجتماعی یا حتی خانوادگی.
- ترجیح تنهایی و فعالیت های انفرادی.
- بی علاقه به تجربه ارتباط جنسی.
- از فعالیت های محدودی (در صورت وجود) لذت می برد.
- نسبت به تشویق یا انتقاد دیگران بی تفاوت است.
- احساسات محدودی را تجربه و ابراز می کند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپ
هر کس رفتارهای عجیب و غریب خود را دارد. اما اگر الگوهای تفکر و رفتار فرد ارتباط با دیگران را بسیار دشوار سازد، عجیب و غریب باشد و یا اضطراب اجتماعی شدیدی تجربه شود، ممکن است اختلال شخصیت اسکیزوتایپ تشخیص گذاری شود. علائم این اختلال عبارتند از:
- عقاید انتساب
- باورهای عجیب یا تفکر جادویی
- تجربیات ادراکی غیر طبیعی
- گفتار و تفکر نا متعارف
- سوء ظن
- احساسات محدود و نامتناسب
- ظاهر نامتعارف
- اضطراب اجتماعی شدید که برخواسته از ارزیابی منفی سایرین نمی باشد.
دسته B ( اختلالات دراماتیک، هیجانی و بی ثبات)
اختلالات شخصیتی این دسته با تفکر و رفتارهای دراماتیک، بیش از حد هیجانی یا غیرقابل پیش بینی مشخص می شوند. فردی که دارای اختلال شخصیتی دسته B است ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشد و رفتارهای به ظاهر غیرعقلانی را به نمایش بگذارد. در صورت عدم درمان، ممکن است باعث ایجاد مشکلات جدی در روابط شود. چهار نوع اختلال در این دسته وجود دارد:
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی الگوی بی اعتنایی و نقض حقوق دیگران را نشان می دهند. فریبکاری و برای دست یابی به منافع شخصی شایع است. آنها ممکن است با دیگران خشن رفتار کنند، یا از دروغ برای دست یابی به منافع شخصی استفاده کنند. احتمال تجربه سرقت دست وجود دارد. آنها معمولا از آنچه انجام داده اند پشیمان نمی شوند. علائم این اختلال عبارتند از:
- بی اعتنایی به نیازها یا احساسات دیگران
- دروغ گویی مداوم، دزدی، استفاده از نام های مستعار، فریب دیگران
- مشکلات مکرر با قانون
- نقض حقوق دیگران شایع است
- پرخاشگری و خشونت شایع است
- بی اعتنایی به امنیت خود یا دیگران
- رفتار های تکانشی
- فقدان مسئولیت پذیری
- عدم پشیمانی از رفتار
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی (BPD) همچنین اختلال شخصیت هیجانی ناپایدر (EUPD) نامیده می شود. افراد گاهی با خود پنداره، روابط و هیجانات خود مشکلاتی را تجربه می کنند. اما اگر این احساسات به طور مداوم ناپایدار یا شدید باشند و باعث بروز مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره شوند، ممکن است تشخیص BPD / EUPD گذاشته شود. علائم این اختلال عبارتند از:
- احساس مزمن پوچی
- بی ثباتی عاطفی در واکنش به حوادث روزمره (به عنوان مثال، غم شدید، تحریک پذیری یا اضطراب که معمولاً هرکدام چند ساعت طول می کشد)
- تلاش های آشفته برای اجتناب از رها شدگی واقعی یا خیالی
- هویت آشفته و خودپنداره بی ثبات
- رفتار تکانشی حداقل در دو زمینه که خود آسیب رسان باشد (مثلاً رابطه جنسی، سوء مصرف مواد، رانندگی بی پروا)
- خشم نامتناسب و ناتوانی در کنترل آن
- الگوی روابط بین فردی ناپایدار و شدید که با نوسان بین ایده آل سازی و بی ارزش سازی همراه است.
- خودکشی یا تهدید به خودکشی
اختلال شخصیت نمایشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب در تلاش هستند تا درمرکز توجه باشند. آنها اغلب در موقعیت های اجتماعی نامناسب از رفتارهای توجه طلبانه استفاده کنند. علائم شامل موارد زیر باشد:
- پیوسته به دنبال جلب توجه می باشد.
- برای جلب توجه بیش از حد از تحریک نمایشی، هیجانی یا اغواگری استفاده می کند.
- به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می گیرند
- احساسات آنها سطحی است و به سرعت تغییر می کند.
- نگرانی بیش از حد درباره ظاهر خود
- روابط با افراد را صمیمی تر از آنچه هست برداشت می کنند.
اختلال شخصیتی خودشیفته
شخصی که به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا شده است به شکلی رفتار می کند که نشان دهد از دیگران برتر است. در این اختلال الگوی نیاز به تحسین و احساس خود ذیحق پنداری وجود دارد. علائم اختلال شخصیت خودشیفته عبارتند از:
- اعتقاد به خاص و مهم بودن
- خیالبافی درباره قدرت، موفقیت و جذابیت
- بی توجهی به نیازها و احساسات سایرین
- اغراق در دستاوردها و استعدادها
- انتظار ستایش و تحسین مداوم
- تکبر و غرور
- انتظار غیر منطقی برای استفاده از مزایا
- حسادت به سایرین یا باور به اینکه دیگران به او حسادت می کنند.
دسته C ( اختلالات مبتنی بر ترس)
شایع ترین صفتی که در بین این اختلالات وجود دارد، اضطراب شدید است. سه نوع اختلال شخصیت در این دسته وجود دارد:
اختلال شخصیت اجتنابی
شخصیت اجتنابی کمرویی و ترس های طرد شدگی را تجربه می کند. آنها غالباً احساس تنهایی می كنند اما از ایجاد روابط خارج از خانواده نزدیك ناتوان هستند. علائم رایج عبارتند از:
- نسبت به انتقاد یا طرد بسیار حساس است
- احساس ناکافی و غیر جذاب بودن
- اجتناب از فعالیتهای کاری که نیاز به روابط بین فردی دارد
- اجتناب از فعالیت ها و افراد جدید
- کمرویی شدید در موقعیت های اجتماعی و روابط شخصی
- ترس از عدم تائید، خجالت یا تمسخر
اختلال شخصیت وابسته
این اختلال باعث می شود افراد برای تأمین نیازهای جسمی و عاطفی خود بیش از حد به دیگران تکیه کنند. این اختلال ناشی از بی اعتمادی خود برای تصمیم گیری صحیح است. علائم رایج عبارتند از:
- وابستگی بیش از حد به دیگران و نیاز به تحت مراقبت قرار گرفتن
- مطیع یا چسبنده نسبت به دیگران
- ترس از تنهایی و ناتوانی در مراقبت از خود
- فقدان اعتماد به نفس و نیاز به اطمینان بخشی از سمت دیگران
- ناتوانی در انجام فعالیت ها به تنهایی
- ناتوانی در ابراز نظر مخالف
- تحمل رفتار ناشایست حتی وقتی راه حل هایی موجود باشد
- با پایان یافتن یک رابطه نزدیک، فوراً به دنبال یک رابطه دیگر به عنوان منبع مراقبت و پشتیبانی می گردد.
اختلال شخصیت وسواسی
افراد مبتلا به شخصیت وسواسی بیش از حد بر حفظ نظم و کنترل متمرکز هستند. آنها برخی از رفتارهای مشابه با افراد مبتلا به اختلال وسواس (OCD) را تجربه می کنند. با این حال، آنها افکار ناخواسته، مزاحم و اجباری را تجربه نمی کنند. علائم شایع عبارتند از:
- فکر مشغولی با جزئیات، نظم و قوانین
- کمال گرایی شدید، که با دست نیافتن به نتایج مطلوب پریشانی حاصل می شود. مانند احساس عدم توانایی در انجام یک پروژه به دلیل برآورده نشدن استانداردهای سختگیرانه خود.
- تمایل به کنترل افراد، کارها و موقعیتها و ناتوانایی در تفویض کارها با سایرین
- غفلت از دوستان و فعالیتهای لذت بخش به دلیل تعهد بیش از حد به کار
- نا توانایی در دور ریختن اشیاء بی ارزش
- سخت و لجوج است
- درباره اخلاق، قواعد یا ارزشها انعطاف پذیر نیست
- کنترل بیش از حد بر مسائل مالی
اختلالات شخصیت و سوء مصرف مواد مخدر
متاسفانه مشکل اعتیاد به مواد مخدر و آثار منفی آن این روزها شیوع بالایی در سراسر جهان پیدا کرده است. وابستگی به مواد و الکل تا قبل از چاپ سومین راهنمای تشخیصی اختلالات روانشناختی علامتی از اختلالات شخصیت به حساب می آمد. گرچه امروزه بیماری اعتیاد به عنوان یک اختلال متمایز در نظر گرفته می شود اما مخصوصا به لحاظ پیشگیری ارتباط آن با اختلالات شخصیت مورد توجه روانشناسان است. محققین نشان دادند که بیش از 50% از افراد مبتلا به اختلال سوء مصرف مواد دست کم یک اختلال شخصیت دارند و درصد قابل توجهی از آنها بیش از یک اختلال شخصیت دارند. اختلال شخصیت ضد اجتماعی و همچنین اختلال شخصیت مرزی در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد شیوع بالاتری دارند. برخی پژوهش ها نشان دادند اختلال شخصیت مرزی می تواند ابتلا به سوء مصرف مواد در بزرگسالی را پیش بینی کند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی می تواند گرایش به سوء مصرف مواد مخدر را افزایش داده و از آن طرف سوء مصرف مواد علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی را تشدید می کند. با این حال باید توجه داشت که اگر فرد قبل از اعتیاد به مواد مخدر مبتلا به اختلال شخصیت نشده باشد نیز ممکن است بعد از اعتیاد خصوصیات جامعه ستیزی پیدا کند. سوء مصرف الکل در فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی می تواند به خشونت و پرخاشگری فیزیکی منجر شود. یک نکته قابل توجه این است که وقتی اختلال شخصیت در سطح خفیف قرار دارد بیشتر منجر به اعتیاد می شود. در این شرایط ممکن است این اختلال زیربنایی نادیده گرفته شود و درمان های علامتی موفقیت کمتری کسب کند.
تاثیر اختلالات شخصیت بر رضایت زناشویی
اختلالات شخصیت به شدت با نقص روابط بین فردی در ارتباط زناشویی همراه است، رابطه ای که بیشتر افراد برای زندگی خود محوری می دانند. تحقیقات، ارتباط قوی بین آسیب شناسی شخصیت با روابطی که به صمیمیت نیاز دارند نشان دادند. آسیب شناسی شخصیت بر نقش ها و فعالیت های ضروری زندگی بزرگسال تاثیر منفی به جا می گذارد. همچنین اختلالات شخصیت دلیل اکثر تعارض ها و پرخاشگری ها در روابط زناشویی گزارش شده است. بنابراین فقدان اختلال شخصیت و همچنین یک شخصیت پخته بزرگسال برای رضایت از زندگی زناشویی ضروری به نظر می رسد. اختلال شخصیت اغلب خود – ناهمخوان است به این معنی که فرد شخصیت خود را بدون مشکل می بیند و به همین دلیل نقش خود را در مشکلات زناشویی به احتمال زیاد انکار می کند.
اختلال شخصیت خودشیفته و وابسته در یکی از زوج منجر به رضایت زناشویی یک طرفه می شود. در اختلال شخصیت مرزی احساسات و رفتار تحت تاثیر تصویر شکنده ای که فرد از خود دارد بی ثبات می شوند به همین دلیل روابط بین فردی نیز ناپایدار خواهند بود. افراد با ویژگیهای شخصیتی آسیب دار آمادگی بیشتری برای ناراضی بودن در ازدواج خود دارند، اما مهمتر از این، ممکن است آنها نتوانند تشخیص دهند که منبع نارضایتی آنها در روش ادراک و تعامل با جهان است. در شرایطی که مشکلات هنوز مزمن نشده اند مشاوره ازدواج در تهران کمک کننده خواهد بود.
افراد مشهور دارای اختلال شخصیت
آیا تعجب کردید که آیا افراد مشهور دارای اختلالات شخصیتی باشند؟ درست مانند ایدز، سرطان، دیابت یا هر بیماری جسمی دیگر، اختلال روانی نیز هیچ مرز و استثنایی را با توجه به وضعیت اجتماعی قائل نمی شود. ابتلا به اختلالات شخصیت در افراد ثروتمند / فقیر، با هوش / کم هوش، مشهور / ناشناخته تفاوتی ندارد. لیست زیر از افراد مشهور و که احتمالاً دچار اختلال شخصیت هستند به هیچ وجه جامع نیست. لطفاً بخاطر داشته باشید که بدون تشخیص متخصص، بسیاری از این موارد صرفاً حدس و گمان مبتنی بر رفتار مشاهده شده است. در ادامه به چند مورد اشاره می شود.
آنجلینا جولی
زیبا و با استعداد. اما آنجلینا در اواخر دهه 1990 داوطلبانه به یک مرکز درمانی برای ارزیابی مراجعه کرد و اظهار داشت که او هم افکار خودکشی و هم قتل را تجربه کرده است. اگرچه او هیچوقت قصد نداشت با این افکار را عملی کند، اما فهمیده بود که به کمک نیاز دارد. تشخیص “اختلال شخصیت مرزی” برای او در نظر گرفته شد.
استیو جابز
مدیرعامل فقید شرکت اپل رایانه از اختلال شخصیت وسواس- اجباری رنج می برد. طبق مقاله ای در مجله اسلیت در همان زمان، عامل موفقیت او را همان شخصیتش نام بردند.
آدولف هیتلر
البته که یک شخص مشهور نیست اما قطعا یک فرد بدنام هست. در طول سال ها گمانه زنی های زیادی در مورد آسیب شناسی شخصیت هیتلر وجود داشته است. فریتز ردلیچ در کتاب خود اینطور نتیجه گیری می کند که این رهبر نسل کش علائم شدیدی از اختلال شخصیت پارانوید و اختلال شخصیت خودشیفته داشته است
برای آنهایی که اختلال شخصیت دارند درمان های طولانی مدت یا درمان های بدون پایان کمک های معنی داری فراهم میکند. برای دریافت نوبت مشاوره روانشناسی می توانید از طریق صفحه اصلی سایت با عنوان بهترین کلینیک روانشناسی تهران استفاده فرمائید.
دکتر رامین علوی نژاد
