تعریف تنبیه در روانشناسی

تنبیه در روانشناسی عبارت است از اعمال مجازات در پاسخ به یک تخلف و هرچند اشکال مختلفی دارد اما شواهد چندین دهه نشان می‌دهند که آسیب همیشه بهترین اقدام برای اصلاح رفتار و کاهش اشتباه نیست.

تنبیه اصطلاحی است در روانشناسی شرطی سازی عامل و اشاره به هر تغییری دارد که پس از رفتار رخ می دهد و احتمال تکرار آن رفتار در آینده را کاهش می دهد. در حالی که از تقویت های مثبت و منفی برای افزایش رفتارها استفاده می شود، تنبیه بر کاهش یا حذف رفتارهای ناخواسته متمرکز است.

تنبیه اغلب به اشتباه با تقویت منفی اشتباه گرفته می شود. تفاوت: تقویت احتمال وقوع یک رفتار را افزایش می دهد و تنبیه احتمال وقوع یک رفتار را کاهش می دهد.

در بحث اصلاح رفتار، از اصطلاحات مثبت، منفی، تقویت کننده و تنبیه به صورت تخصصی استفاده می کنیم. در شرطی سازی عامل، مثبت و منفی به معنای خوب و بد نیست. در عوض، مثبت به این معنی است که رفتار تکرار می شود، و منفی به این معنی است که رفتاری را حذف می کنید. تقویت به این معنی است که شما در حال افزایش یک رفتار هستید و تنبیه یعنی شما در حال کاهش یک رفتار هستید. تقویت و تنبیه نیز می توانند مثبت یا منفی باشد. همه تقویت کننده ها احتمال واکنش های رفتاری را افزایش می دهند. همه تنبیه ها احتمال واکنش های رفتاری را کاهش می دهند.

انواع تنبیه در روانشناسی

اسکینر، روان‌شناسی که برای اولین بار شرطی‌سازی عامل را توصیف کرد، دو نوع مختلف از محرک‌های ناخوشایند را شناسایی کرد که می‌توان از آنها به عنوان تنبیه استفاده کرد:

تنبیه مثبت: این نوع تنبیه به «مجازات با اعمال» نیز معروف است. تنبیه مثبت شامل ارائه یک محرک بد پس از وقوع یک رفتار است. به عنوان مثال، هنگامی که دانش آموزی خارج از نوبت در وسط کلاس صحبت می کند، معلم ممکن است کودک را به خاطر رفتارش سرزنش کند.

تنبیه منفی: این نوع تنبیه به «مجازات با حذف» نیز معروف است. تنبیه منفی شامل حذف یک محرک مطلوب پس از وقوع یک رفتار است. به عنوان مثال، وقتی دانش‌آموز مثال قبلی دوباره خارج از نوبت صحبت می‌کند، معلم بی‌درنگ به کودک می‌گوید که به خاطر رفتارش مجبور به غفلت از تعطیلات است.

آیا تنبیه مفید است

تنبیه در روانشناسی صرفا می تواند در برخی موارد موثر باشد، اما احتمالاً به چند مثال فکر کردید که تنبیه به طور ثابت رفتار ناسازگار را کاهش نمی دهد. زندان یک نمونه است. پس از اینکه به دلیل جرمی فرد به زندان فرستاده می شود، افراد اغلب پس از آزادی از زندان به ارتکاب جرم ادامه می دهد. ممکن است به یک روانشناس نیاز داشته باشید. برای دریافت نوبت از دکتر رامین علوی نژاد از طریق اطلاعات مندرج در همین سایت می توانید اقدام بفرمائید.

چرا به نظر می رسد که مجازات در برخی موارد موثر است اما در موارد دیگر نه؟ محققان دو عامل را در تأثیرگذاری تنبیه در موقعیت های مختلف یافته اند.

اولاً، مجازات اگر به سرعت اعمال شود مؤثرتر است. احکام زندان اغلب مدت‌ها پس از ارتکاب جرم اجرا می شوند. این فرایند ممکن است به توضیح این موضوع کمک کند که چرا فرستادن افراد به زندان همیشه منجر به کاهش رفتار مجرمانه نمی‌شود.

ثانیاً، تنبیه زمانی به نتایج بیشتری دست می یابد که به طور مداوم اعمال شود. اجرای تنبیه هر بار که رفتاری رخ می دهد می تواند دشوار باشد. به عنوان مثال، مردم اغلب حتی پس از دریافت برگه سرعت غیرمجاز به رانندگی با سرعت بیش از حد مجاز ادامه می دهند. چرا؟ زیرا این رفتار به طور متناقض مجازات می شود.

“اگر تنبیه بلافاصله پس از رفتار اعمال شود و به طور مداوم پیگیری شود، به احتمال زیاد منجر به کاهش رفتار می شود.

معایب و پیامدها

تنبیه در روانشناسی دارای معایب قابل توجهی است. اولاً، هرگونه تغییر رفتاری که در نتیجه تنبیه ایجاد می شود، اغلب موقتی است. اسکینر در کتاب خود به نام «فراتر از آزادی و کرامت» توضیح داد: «رفتار تنبیه شده احتمالاً پس از برداشتن عواقب تنبیهی دوباره ظاهر می شود».

شاید بزرگترین ایراد این واقعیت باشد که تنبیه در واقع هیچ اطلاعاتی در مورد رفتارهای مناسب یا مطلوب جایگزین ارائه نمی دهد. در حالی که آزمودنی ها ممکن است یاد بگیرند که اقدامات خاصی را انجام ندهند، آنها واقعاً چیزی در مورد کاری که باید انجام دهند یاد نمی گیرند.

نکته دیگری که در مورد مجازات باید در نظر گرفت این است که می تواند عواقب ناخواسته و نامطلوبی داشته باشد. به عنوان مثال، یک نظرسنجی ملی نشان داد که تقریباً نیمی از والدین اعتراف کرده ‌اند که در سال گذشته فرزندان 9 سال و یا کوچکتر خود را کتک زده‌اند. محققان دریافته اند که این نوع تنبیه بدنی ممکن است منجر به رفتار ضد اجتماعی، پرخاشگری و بزهکاری در بین کودکان شود.

به همین دلیل روانشناسان پیشنهاد می‌کنند که هرگونه سود بالقوه کوتاه‌ مدت از استفاده از تنبیه به‌عنوان ابزار اصلاح رفتار، باید با پیامدهای بالقوه بلندمدت سنجیده شود.

تنبیه کودکان

وقتی صحبت از تربیت کودکان به میان می‌آید، یادآوری این نکته مفید است که تنبیه کودک با تربیت آنها یکسان نیست. بیشتر والدین می خواهند رفتارهای قابل قبول اجتماعی را در فرزندان خود تشویق کنند و از پرخاشگری و سرپیچی جلوگیری کنند. در نتیجه، آنها خود را با انتخاب انضباط مبتنی بر پاداش یا تنبیه مواجه می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد که تنبیه بدنی بی‌اثر است و اغلب صرف ‌نظر از پیشینه اجتماعی- اقتصادی، قومی یا مذهبی آنها منجر به پیامدهای نامطلوب طولانی ‌مدت برای کودکان می‌شود. در موارد شدید، تنبیه بدنی می تواند منجر به تروما شود.

در فوریه 2019، انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) بیانیه ‌ای علیه کتک زدن و سایر تنبیه‌های بدنی برای کودکان منتشر کرد و دقیقاً همین دلایل را ذکر کرد.

آیا می توانم فرزندم را بزنم تا او را تربیت کنم؟

وقتی والدین بچه‌ها را می‌زنند، خطر ابتلا به مشکلات طولانی‌مدت مانند رفتارهای ضد اجتماعی و اضطراب را افزایش می دهند. کتک زدن پیوند والدین و فرزند را تضعیف می کند و می تواند پرخاشگری کودک  را نیز افزایش دهد. همچنین ممکن است باعث شود زنجیره تنبیه به نسل های بعد نیز منتقل شود.

چرا تنبیه بدنی برای کودکان بد است؟

اشکال مختلف تنبیه بدنی، مانند کتک زدن، اغلب بی‌اثر هستند و در درازمدت نتیجه معکوس دارند. کودکان تنبیه شده آنقدر گیج می شوند که نمی‌توانند درسی را که والدین می‌خواهند بیاموزند، یاد بگیرند. در عوض، چیزی که کودکان ممکن است بیاموزند این است که کتک زدن رفتار قابل قبولی است. تنبیه بدنی می تواند منجر به پیامدهای منفی زیادی شود، از جمله کاهش عزت نفس، روابط ضعیف با والدین، و مسائل شناختی منفی.

چه جایگزین های انضباطی بهتری برای تنبیه بدنی وجود دارد؟

والدین می توانند از تنبیه بدنی اجتناب کنند و همچنان با استفاده از چندین روش غیر فیزیکی و مثبت، فرزندان خود را وادار به رفتار مناسب کنند. به عنوان مثال، در مورد کودکان بسیار کوچک، بهترین روش ها ساختار سازی و حواس پرتی است. تایم اوت برای بچه ها و گاهی اوقات والدین آنها نیز به خوبی جواب می دهد. کودکان در سنین مدرسه به حذف امتیازات، مانند از دست دادن زمان استفاده تلفن همراه یا دستگاه های الکترونیکی، بهتر واکنش نشان می دهند.

واکنش کودکان به تنبیه چگونه است؟

آیا نمی دانید که آیا نباید کودک خود را تنبیه کنید؟ تنبیه می تواند باعث ایجاد رنجش و افزایش خشم شود. در بسیاری از موارد، بهتر است به جای تنبیه رفتار نادرست، تقویت مثبت برای رفتار خوب ارائه شود. کودکان باید رفتاری مناسب را در والدین خود ببینند و الگوبرداری کنند.

بازدارندگی و جنایت

اغلب اوقات، مجازات با میل به انتقام همراه است، یا شدت جرم را افزایش می دهد. اگرچه تنبیه ریشه‌های عمیقی در پیشینه رفتاری انسان دارد، اما می‌تواند آسیب را تشدید کند و اصلاح رفتار را دشوارتر کند. علاوه بر این، تنبیه بیش از حد به ندرت یک عامل بازدارنده موثر است و ممکن است اثرات منفی غیر قابل پیش بینی رخ دهد. به عنوان مثال، موضع بیش واکنشی «سخت گیری در قبال جرم» که مجازات را به بازپروری ترجیح می دهد، مسلماً به یک سیستم زندان پرجمعیت با نرخ بالای تکرار جرم کمک کرده است.

تفاوت بین تنبیه و انتقام

تمایز بین تنبیه و انتقام اغلب در روش‌ها یا انگیزه‌های افراد، یا در شباهت درک شده بین جرم تحریک‌ کننده و پیامد ناشی از آن نهفته است.

در حالی که تنبیه می‌تواند بین افراد، درون خانواده‌ها یا در سطح اجتماعی اعمال شود، انتقام اغلب یک به یک انجام می‌شود. برای مثال، مردی که عکس‌های شریک زندگی سابقش را پخش می‌کند. در این شرایط بهتر است از یک روانشناس خانواده کمک بگیرید.

شواهد نشان می‌دهد که انتقام به ندرت به بهبود زخم‌های روانی کمک می‌کند و در عوض باعث ایجاد مشکلات اضافی و طولانی‌مدت برای همه افراد درگیر می‌شود.

آیا انتقام در روابط می تواند عادلانه باشد؟

وقتی کسی به شما ظلم می کند، وسوسه انگیز است که طعم رفتارش را به او بچشانید. اما در نظر بگیرید که آیا انتقام گرفتن به رابطه کمک می کند یا آسیب بیشتری می رساند. اغلب اوقات، طرف مقابل نمی داند که چقدر به شما احساس وحشتناکی داده است. انتخاب تلافی جویانه احتمالاً امید به آشتی را از بین می‌برد و می‌تواند او را نیز به تلافی متقابل سوق دهد و چرخه معیوبی ایجاد کند.

چگونه شریک خیانتکار را مجازات می کنید؟

هنجارهای جامعه برای وفاداری ارزش زیادی قائل است و انگیزه دارد که فرد خیانت کننده را به خاطر اعمالشان «تنبیه» کند.

اگر یک ازدواج به دلیل خیانت یکی از شریک ها به هم بخورد، اکثر مردم از فردی که منحرف شده شرمنده می شوند و موافق هستند که طرف آسیب دیده باید از مزایای بیشتری در طلاق برخوردار شود. این موارد بخصوص در مشاوره ازدواج مورد توجه قرار می گیرند. همچنین، علی رغم این مخالفت عمومی با خیانت، جامعه بیشتر احتمال دارد که خیانتکاران مرد را به شدت مجازات کند تا زنان.

با این حال علم روانشناسی دیدگاه متعادل تر و سازنده تری دارد. اگر با خیانت مواجه شدید بهتر است به یک روانشناس خوب در تهران یا شهر خود مراجعه کنید.