طرحواره درمانی چیست

طرحواره درمانی نوع جدیدی از درمان است که عناصری از درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی، نظریه دلبستگی، و درمان متمرکز بر هیجان را ترکیب می کند.

این یک رویکرد یکپارچه است که هدف آن درمان اختلالات شخصیت و سایر مشکلات جدی روانشناختی است که غالبا به گزینه‌های درمانی دیگر پاسخ نمی‌دهند. این درمان می تواند به ویژه برای درمان اختلال شخصیت مرزی مفید باشد.

در طرحواره درمانی، شما با یک روانشناس خوب در تهران یا سایر شهرها کار خواهید کرد تا طرحواره های خود را که گاهی اوقات طرحواره های ناسازگار اولیه نامیده می شوند، کشف و درک کنید.

طرحواره ها الگوهای غیر مفیدی هستند که برخی افراد اگر نیازهای عاطفی آنها در کودکی برآورده نشود، آنها را ایجاد می کنند.

این طرح‌ واره‌ها می‌توانند در طول زندگی، شما را تحت تأثیر قرار دهند و در صورت عدم توجه به مکانیسم ها و رفتارهای مقابله ‌ای مشکل‌ ساز شوند.

طرحواره درمانی اختلال شخصیت مرزی

درمان مبتنی بر طرحواره برای اختلال شخصیت مرزی (BPD) نوعی روان درمانی است که بر شناسایی و تغییر شیوه های خاص تفکر ناسالم تمرکز دارد.

اهداف اولیه درمان طرحواره محور برای اختلال شخصیت مرزی، شناسایی طرحواره های مشکل ساز بیمار و پیوند دادن این طرحواره ها به رویدادهای گذشته و علائم فعلی است.

پس از این کار اولیه، درمانگر و بیمار روی روش‌های پردازش احساسات مرتبط با طرح ‌واره‌ها و تغییر سبک‌های مقابله ناسالم که نتیجه طرح‌ واره‌های ناسازگار هستند (طرحواره‌های ناسالم که می‌توانند باعث علائم در BPD شوند) کار می‌کنند. روانشناس و مراجعه کننده ممکن است تمریناتی را با تمرکز بر تخلیه خشم، شکستن الگوهای رفتاری ناسالم و تغییر روش های فکری غیر مفید انجام دهند.

طرحواره درمانی یانگ

در طرحواره درمانی، دکتر جفری یانگ رویکرد منحصر به فرد خود را برای کار با مراجعین مبتلا به اختلالات شخصیت یا کسانی که به درمان مقاوم هستند، به کار می برد.

طرحواره درمانی یک رویکرد درمانی ابتکاری و یکپارچه است که در اصل به عنوان گسترش درمان های سنتی شناختی- رفتاری توسعه یافته است. در مقایسه با درمان شناختی- رفتاری، طرحواره درمانی بر الگوهای مادام العمر، تکنیک های تغییر هیجان ها و رابطه درمانی تأکید دارد و همه این راهبردها را به جای تمرکز بر یکی از آنها یکپارچه می کند.

ویژگی اولیه ای که طرحواره درمانی یانگ را از سایر روش های درمانی متمایز می کند این است که طرحواره درمانی واقعاً یکپارچه است.

مقایسه طرحواره درمانی با روانکاوی

هر مدل درمانی نقاط قوت خود را دارد، اما اکثر روش های درمانی دیگر در درجه اول فقط از یک یا دو رویکرد استفاده می کنند. اسکیماتراپی هم از نظر مفهومی و هم از نظر تکنیک گسترده تر است. در مقایسه با روانکاوی، به لحاظ  عمیق شدن مشابه است و هردو بر احساسات و افکاری تمرکز می‌کند که خارج از آگاهی مراجع است. اما در طرحواره درمانی روانشناس فعال تر و از استراتژی های بسیار بیشتری استفاده می کند.

طرحواره درمانی به شما آموزش می دهد که چگونه از برآورده شدن نیازهای عاطفی خود به روشی سالم که باعث ناراحتی نمی شود اطمینان حاصل کنید.

نیازهای اصلی کودک کدام هستند؟

یکی از بزرگترین عوامل در ایجاد طرحواره ها برآورده نشدن نیازهای عاطفی اصلی شما در دوران کودکی است. این موارد برخی اوقات در مشاوره ازدواج آشکار می شوند. همچنین در جلسات مشاوره خانواده نیز به این مشکلات درون روانی نیز باید توجه کرد.

این نیازهای اصلی عبارتند از:

احساس امنیت و دلبستگی ایمن به دیگران

احساس هویت و خودمختاری

آزادی بیان احساس خود و درخواست آنچه از دیگران نیاز دارید

توانایی بازی کردن و خودجوش بودن

محدودیت ها و مرزهای ایمن و متناسب با سن

علاوه بر این، چهار نوع تجربه منفی نیز می تواند به توسعه طرحواره ها کمک کند. این تجربیات شامل:

نیازهای برآورده نشده

این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که شما محبتی از مراقبین دریافت نکنید یا نیازهای عاطفی اصلی شما را برآورده نکنند.

آسیب دیدگی یا قربانی شدن

این وضعیتی را توصیف می کند که در آن آزار، ضربه یا ناراحتی زیادی را تجربه کرده اید.

زیاده روی یا عدم محدودیت

در این شرایط، والدین شما ممکن است بیش از حد محافظت کننده یا بیش از حد درگیر شده باشند. آنها ممکن است مرزهای مناسبی برای شما تعیین نکرده باشند.

شناسایی و درونی سازی انتخابی

این به نحوه جذب برخی از نگرش ها یا رفتارهای والدینتان اشاره دارد. شما ممکن است با برخی از نگرش های آنها همذات پنداری کنید و برخی دیگر را درونی کنید. برخی نگرش هاممکن است به طرحواره ها تبدیل شوند، در حالی که برخی دیگر به حالت هایی تبدیل می شوند که روش های مقابله نیز نامیده می شوند.

طرحواره درمانی چگونه است؟

طرحواره ها معمولاً در دوران کودکی ایجاد می شوند و معمولاً در برابر تغییر مقاوم هستند. اما اگر طرحواره ها مدیریت نشوند، می توانند الگوهای منفی ایجاد کنند که اغلب از طریق تعاملات ناسالم تقویت می شوند.

هنگامی که طرحواره ای ایجاد می کنید، می تواند به طور ناخودآگاه بر افکار و اعمال شما در تلاش برای جلوگیری از ناراحتی عاطفی تأثیر بگذارد. در حالی که به نظر می رسد این می تواند مفید باشد، روش های مقابله ای که طرحواره ها ایجاد می کنند اغلب ناسالم یا مضر هستند.

بیشتر افراد تمایل دارند بیش از یک طرحواره را توسعه دهند.

روانشناسان 18 طرحواره مجزا را شناسایی کرده اند، اما آنها در یکی از پنج دسته یا حوزه یزیر قرار می گیرند:

رها شدگی و طرد. شامل طرحواره هایی است که ایجاد روابط سالم را دشوار می کند.

اختلال در استقلال و عملکرد. شامل طرحواره هایی است که ایجاد حس قوی از خود و عملکرد در بزرگسالی دشوار می کند.

محدودیت های مختل. شامل طرحواره هایی است که بر خودکنترلی و توانایی احترام به مرزها و محدودیت ها تأثیر می گذارند.

جهت گیری توسط دیگران. شامل طرحواره هایی است که شما را به اولویت دادن به نیازهای دیگران بالاتر از نیازهای خود هدایت می کنند.

مراقبت بیش از حد و بازداری. شامل طرح ‌واره‌هایی است که اجتناب از شکست یا اشتباه را از طریق گوش به زنگی مفرط، پیگیری قوانین و بی‌توجهی به خواسته‌ها یا احساسات در اولویت قرار می‌دهند.

طرحواره ها چه نوع سبک های مقابله ای ایجاد می کنند؟

در طرحواره درمانی، واکنش های شما به طرحواره ها به عنوان سبک های مقابله ای شناخته می شود. اینها می توانند شامل افکار، احساسات یا رفتار باشند. آنها به عنوان راهی برای اجتناب از احساسات دردناک و طاقت فرسا که در نتیجه یک طرحواره خاص تجربه می شوند، ایجاد می شوند.

سبک های مقابله ای می توانند در دوران کودکی مفید باشند، زیرا وسیله ای برای بقا هستند. اما در بزرگسالی می توانند مشکل ساز شوند.

هیچ قانون محکمی در مورد اینکه طرحواره ها به سبک های مقابله ای خاصی منجر می شوند وجود ندارد. سبک مقابله شما ممکن است بر اساس خلق و خوی کلی شما یا حتی سبک های مقابله ای باشد که از والدین خود آموخته اید.

آنها همچنین از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. دو نفر می‌توانند به طرحواره‌های مشابه و با همان سبک به روش‌های بسیار متفاوت پاسخ دهند. به طور مشابه، دو نفر با طرحواره یکسان نیز ممکن است با دو سبک جداگانه پاسخ دهند.

سبک مقابله ای شما نیز می تواند در طول زمان تغییر کند، اگرچه هنوز با همان طرح واره کودکی سر و کار دارید.

سه سبک اصلی مقابله در ادامه مرور می شوند.

تسلیم

تسلیم شامل پذیرش یک طرحواره و تن دادن به آن است. معمولاً منجر به رفتاری می شود که الگوی طرحواره را تقویت یا ادامه دار می کند.

برای مثال، اگر در کودکی تسلیم طرحواره ‌ای شوید که در نتیجه آن غفلت عاطفی شکل گرفته است، ممکن است بعداً در بزرگسالی خود را در رابطه‌ ای با غفلت عاطفی بیابید.

اجتناب

اجتناب شامل تلاش برای زندگی بدون ایجاد طرحواره است. ممکن است از فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که احتمالاً می‌توانند باعث ایجاد اسکیما شوند یا در شما احساس آسیب‌پذیری ایجاد کنند، اجتناب کنید.

اجتناب از طرحواره ممکن است شما را مستعد مصرف مواد، رفتارهای پرخطر یا اجباری و سایر رفتارهایی کند که باعث حواس پرتی از مشکلات زیربنایی می شوند.

جبران بیش از حد

جبران بیش از حد شامل تلاش برای مبارزه با یک طرح واره از طریق عمل در جهت مخالفت آن است. این ممکن است پاسخی سالم به یک طرح واره به نظر برسد، اما جبران بیش از حد معمولاً مشکل ساز است.

جبران بیش از حد اغلب منجر به اعمال یا رفتارهایی می شود که به نوعی تهاجمی، مطالبه گرانه، بی احساس یا بیش از حد به نظر می رسند. این می تواند بر روابط شما با دیگران تأثیر بگذارد.

طرحواره درمانی چقدر طول می کشد؟

برای پاسخ به این سئوال  باید به گروه های مختلف بیماران نگاه کنید. معمولاً طرحواره درمانی در بیماران مرزی (BPD) حداقل سه سال طول می کشد.

واقعیت این است: شما می توانید تغییرات زیادی را در طی دو یا سه سال مشاهده کنید، اما اکثر بیماران BPD در این زمان به طور کامل بهبود نمیابند. اگرچه اغلب دیگر به عنوان “شخصیت مرزی” به نظر نمی رسند. در مورد BPD، ما در مورد یک اختلال علامتی صحبت نمی کنیم. درمان شامل تضعیف تدریجی بخش های ناکارآمد ساختار شخصیت است. حتی با اختلالات شخصیت خفیف تر، روان درمانی کمتر از یک سال به ندرت کافی است.

طرحواره درمانی برای چه اختلالی است

هر بیماری که تحت درمان قرار می گیرد و حداقل برخی از منشأ مشکلات آنها در اوایل زندگی است و مشکلات آنها شامل الگوهای منفی مکرر زندگی است، می توانند از اسکیما تراپی بهره مند شود. این دیدگاه شامل حداقل 50٪ از بیمارانی می شود که روانشناسان معمولاً در مطب خود می بینند.

چگونه یک طرحواره درمانگر پیدا کنیم

یافتن یک روانشناس واجد شرایط که تجربه طرحواره درمانی را داشته باشد می تواند چالش برانگیز باشد. اما منابعی وجود دارد که می تواند کمک کند. شما ممکن است با جستجوی درمانگرانی در منطقه خود که در درمان شناختی- رفتاری (CBT) تخصص دارند، شروع کنید. از آنجایی که طرحواره درمانی از بسیاری از تکنیک های مشابه CBT استفاده می کند، این درمانگران ممکن است در هر دو رویکرد نیز تجربه داشته باشند.

چه تکنیک هایی در درمان استفاده می شود؟

طرحواره درمانگران ممکن است از چندین تکنیک در طول درمان استفاده کنند. برخی از تکنیک ها ممکن است برای برخی افراد و طرحواره ها بهتر از دیگران کار کنند. اگر تکنیک خاصی برای شما کارساز نیست، حتماً به درمانگر خود اطلاع دهید.

به خاطر داشته باشید که رابطه شما با درمانگرتان بخش مهمی از طرحواره درمانی است. دو مفهوم مهم وجود دارد که در بسیاری از تکنیک های مورد استفاده در طرحواره درمانی ظاهر می شود. هر دو زمانی بهترین عملکرد را دارند که با درمانگر خود احساس امنیت و راحتی کنید.

این مفاهیم عبارتند از:

رویارویی همدلانه. درمانگر شما طرحواره‌هایی را که در درمان مطرح می‌شوند تأیید می‌کند، درک و همدلی را ارائه می‌دهد و در عین حال به شما کمک می‌کند تا اهمیت تغییر را درک کنید.

فرزندپروری محدود. درمانگر شما با ارائه امنیت، شفقت و احترام به رفع نیازهای عاطفی که در دوران کودکی برآورده نشده اند کمک می کند. “محدود” به این معنی است که درمانگر شما مطمئن می شود که این فرزندپروری با استانداردهای اخلاقی متخصصان روانشناس مطابقت دارد.

به طور کلی، این مفاهیم با تکنیک هایی انجام می شوند که به چهار دسته تقسیم می شوند:

هیجان محور

تکنیک های عاطفی شامل استفاده از احساسات برای مقابله با طرحواره ها است. آنها به شما کمک می کنند تا احساسات را به طور کامل تجربه کنید و آنها را در فضای درمان بیان کنید. تکنیک های رایج شامل تصویرسازی هدایت شده و ایفای نقش است.

بین فردی

تکنیک های بین فردی به شما کمک می کند تا روابط خود را بررسی کنید و روش هایی را که طرحواره ها بر آن ها تأثیر می گذارد، شناسایی کنید.

دیدن اینکه چگونه طرحواره ها و پاسخ ها در درمان آشکار می شوند می تواند به شما کمک کند الگوهای مشابهی را در زندگی خود کشف کنید.

شناختی

تکنیک های شناختی شامل شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری مضر است که از طرحواره ها ناشی می شوند. شما با روانشناس خود کار خواهید کرد تا تجربیات زندگی را برای یافتن شواهدی که طرحواره را پشتیبانی یا در تضاد است بررسی کنید.

این ممکن است از طریق استفاده از مکالمات ساختاریافته ای انجام شود که در آن شما هم به نفع و هم علیه یک طرحواره صحبت می کنید.

رفتاری

تکنیک های رفتاری به شما کمک می کند تا با تغییر الگوهای رفتاری ناشی از سبک مقابله ای خود، انتخاب های مثبت و سالمی داشته باشید.

برای تغییر الگوهای رفتاری، ممکن است بر روی مهارت های ارتباطی از طریق ایفای نقش کار کنید یا از طریق یک مشکل و راه حل با درمانگر خود صحبت کنید. آنها همچنین ممکن است به شما تمرین هایی برای بین جلسات ارائه دهند. ممکن است به یک روانشناس نیاز داشته باشید. برای دریافت نوبت از دکتر رامین علوی نژاد از طریق اطلاعات تماس مندرج در همین سایت می توانید اقدام بفرمائید.