درمان اضطراب

ترس و اضطراب و درمان ریشه ای آنها توجه روانشناسان را از چند دهه قبل به خود مشغول کرده است. تعـاریف متعـددي از اضـطراب وجـود دارد. یکـی از تعاریف «تـرس بـیش از حـد در موقعیـت هـاي واقعـی یـا تخیلی» است. اگرچه اضطراب و ترس شباهتهاي زیادي به هم دارند ولی تفاوتهاي آنها نیز آشـکار اسـت. تـرس بر اتفاق ناگوار درحال وقـوع یـا تجربـه اي کـه بـه زودي اتفاق خواهد افتاد دلالت دارد، درحالی کـه اضـطراب بـر ترسی توجیه ناپـذیر دلالـت دارد.

اضطراب وجه لاينفك زندگي انسان است. اما، همين امر ميتواند تيغ دو لبه سازش يافتگي يا سازش نايافتگي آدمي تلقي شود. با آنكه بدون مضطرب شدن نميتوان زندگي انسان را تصور كرد، اما در موارد اضطراب شدید زندگی دشوار می شود. خوشبختانه این روزها نتایج مثبتی از درمان اضطراب را شاهد هستیم. حتی در شرایط دشوار مثل مسافت های طولانی که دسترسی به بهترین روانشناس تهران برای درمان اضطراب فراهم نیست، می توانید از مشاوره آنلاین روانشناسی استفاده کنید.

دکتر روانشناس برای درمان اضطراب

از آنجایی که اضطراب علائم فیزیکی نیز دارد، بسیاری اوقات با مشکلات جسمی اشتباه گرفته می شود. ممکن است فرد قبل از تشخیص اضطراب بوسیله روانشناس، به دفعات حتی آزمایش های مختلفی دهد و یا در بیمارستان نیز بستری شود. ممکن است ناراحتی شما به حدی رسیده که از برخی موقعیت های اجتماعی اجتناب می کنید. بهتر است قبل از مزمن شد اضطراب برای دریافت نوبت از یک دکتر روانشناس در تهران یا شهر خود اقدام کنید.

اضطراب متوسط می تواند از انجام فعالیت های مورد علاقه جلوگیری کند و باعث کاهش انگیزه شود. در موارد شدیدتر می تواند مانع سوارشدن در آسانسور، رانندگی و حضور در جمع شود. اختلالات اضطرابی شایع ترین ناراحتی هیجانی هستند، اما درمان اضطراب در هرسنی امکان پذیر است. متاسفانه اهمیت اضطراب کم برآورد شده و تاثیر آن بر زندگی تا حدودی نادیده گرفته می شود. بهتر است که در زمان مناسب برای درمان اقدام شود چراکه اضطراب می تواند با گذشت زمان مزمن شود. در ادامه مطالب زیر مرور می شوند:

• از کجا بفهمیم اضطراب داریم؟
• شیوع و عوامل زمینه ساز
• علائم اضطراب
• هزینه اضطراب درمان نشده
• نگاهی عمیق تر به اضطراب
• ابتلا در زنان و مردان
• چند مثال از اضطراب
• انواع اضطراب
• درمان اضطراب
• فعالسازی رفتاری
• شناخت درمانی
• روانکاوی

از کجا بفهمیم اضطراب داریم؟

اگر به برخی از نشانه های زیر دچار هستید و برای مدت زمان مشخصی همراه با شما هستند، ممکن است دچار یک نوع مشکل اضطرابی باشید:

1. آیا اغلب احساس نگرانی و تنش دارید؟
2. آیا اضطراب شما با کار، تحصیل یا مسئولیت های خانواده تداخل پیدا می کند؟ (در این شرایط مشاوره خانواده ضروری خواهد بود).
3. آیا با اینکه می دانید ترس شما غیر منطقی است اما همچنان آن را تجربه می کنید؟
4. آیا اغلب اتفاق های بدی ممکن است رخ دهند؟
5. آیا از اغلب مواردی که منجر به اضطراب در شما می شوند دوری می کنید؟
6. آیا تجربه وحشت زدگی و افزایش ناگهانی ضربان قلب را داشته اید؟
7. آیا احساس می کنید تمرکز و توجه شما مثل همیشه نیست؟

شیوع و عوامل زمینه ساز

شیوع اضطراب معمولا در زنان دو برابر مردان است. این شیوع در اواسط عمر به اوج میرسد و در سالهای بعدی عمر کاهش مییابد. میانگین سن شروع این ناراحتی هیجانی اوایل دهه سی عمر است، اما سن شروع آن بسیار متفاوت میباشد. سازوکارها و عوامل خطرساز متعددی در ایجاد اضطراب دخیل اند. پژوهش ها نشان دادند که عوامل زیست شناختی، شناختی، رفتاری، هیجانی، بین فردی و عصب زیستشناختی متعددی نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• مزاج
• بازداری رفتاری
• عاطفۀ منفی زیاد در خانواده
• اجتناب مکرر برای رهایی از آسیب
• رویدادهای منفی زندگی
• سابقۀ مشکالت روانی در والدین
• بدرفتاری های مکرر
• فقدان یا جدایی طی دوران کودکی
• سبکهای دلبستگی نا ایمن
• تهدیدهای متناوب
• رضایت کم از زندگی
• الگوبرداری
• سوگیریهای مرتبط با پردازش اطلاعات هیجانی
• مهارتهای بین فردی ضعیف.

علائم اضطراب

نشانه ها و علائم رایج که ممکن است شدت و ضعف آنها از فردی به فردی دیگر متفاوت باشد، عبارت اند از:

احساس بی قراری و تنش.

داشتن احساس خطر قریب الوقوع.

افزایش ضربان قلب.

افزایش سرعت تنفس.

احساس خستگی.

اشکال در تمرکز.

مشکلات خواب.

اشکال در کنترل نگران بودن.

تمایل به اجتناب و دوری از موقعیت های استرس زا

هزینه اضطراب درمان نشده می تواند بسیار بالا باشد

اضطراب بواسطه رفتارهای اجتنابی پی آیند خود و همچنین کاهش کارکرد کلی فرد می تواند تاثیرات منفی قابل توجهی بر زندگی  انسان بگذارد. برخی از این تاثیرات شامل:

• از دست رفتن فرصت های حرفه ای یا اجتماعی به دلیل اضطراب اجتماعی یا کمرویی
• روابط ناکارآمد به دلیل ترس از ابراز خود
• افزایش احتمال اقدام به رفتارهای خود آسیب رسان
• مشکلات جسمی از قبیل معده درد یا سردرد
• سوء مصرف مواد یا الکل
• کاهش عملکرد شغلی و کم کاری

نگاهی عمیق تر به اضطراب

اضطراب ترسی است که علی رغم فقدان خطر مشخص وجود دارد. برخی افراد که از اضطراب ناتوان کننده، مزمن و فراگیر در رنج هستند و شروع این تجربیات ذهنی آنها نامشخص است، تشخیص اختلال اضطراب فراگیر دریافت می کنند، اما باید توجه داشت که آنها ممکن است بجای سندرم علامتی، اختلال شخصیت داشته باشند. دانش روانپویشی انواع مختلفی از اضطراب را شناسایی کرده است که هرکدام از آنها ممکن است ناخودآگاه یا خودآگاه باشد. این اضطراب­ ها در حدی که قابل تحمل باشند قابل درک هستند اما وقتی مداوم یا نامتناسب باشند به لحاظ روانشناختی آسیب زا تلقی می­شوند:

• اضطراب جدایی
• اضطراب اختگی
• اضطراب اخلاقی، ترس از عواقب سرپیچی از ارزش­های دیگری
• اضطراب نابودی، شامل دلهره­ای هولناک، مستغرق کننده، هجومی و نابود کننده
• اضطراب فروپاشی که ترس از گسست خود است
• اضطراب آزار و اذیت و ترس­های غیرمنطقی از آسیب به فرد مورد علاقه

احتمال ابتلا به اضطراب در زنان دو برابر مردان است

احتمال ابتلا به اختلالات اضطرابی در زنان دوبرابر مردان است. برخی متغیرها ممکن است در این ناهمخوانی نقش داشته باشند. از جمله عامل­های هورمونی، رویدادهای زندگی از قبیل بارداری و یائسگی، فشارهای فرهنگی برای اولویت دوم قرار دادن نیازهای خود، و آمادگی بیشتر زنان برای گزارش دادن اضطراب خود به روانشناسان.

چند مثال از اضطراب تجربه شده بوسیله افراد

“ذهن من در افکار و تصاویر ترسناک پر شده است. بدن من دائم در تنش است. نمی توانم حتی برای مدتی آرام بشینم؛ دائم درحال بالا و پائین شدن هستم. احساس می­کنم درحال شکستن هستم. در کارم هیچ چیزی نمی­توانم انجام دهم؛ فقط این احساس را دارم که نمی­توانم ادامه دهم.”

“من نمی توانم ترس را تحمل کنم؛ نیاز به آرامش دارم. وقتی ترس من را در بر می­گیرد نه کاری می­توانم انجام دهم نه چیزی می­بینم. کارهای بسیاری وجود دارد که بخاطر ترسم آنها را انجام می­دهم. می­ترسم از هم متلاشی شوم، کنترلم را از دست بدهم، گرفتار شوم یا با مسلسل به من تیراندازی شود…. ترس همیشه بخاطر وقوع چیزی هولناک است. من ضربه نمی­خورم من بمباران می­شوم. بعضی از مردم با من قصد جنگ دارند یا از من می­گریزند. وقتی گوشه گیر می­شوم، فرو میریزم.”

“وقتی در یک رابطه وارد می­شوم احساس می­کنم هیچ حق و امتیازی ندارم. فرد مقابل تصمیم گیری را برعهده می­گیرد و من نمی­توانم. آنها هرکاری که بخواهند انجام می­دهند؛ اما من نمی­توانم. من احساس می­کنم نمی­توانم وجود مستقل خودم را حفظ کنم؛ وقتی وارد یک رابطه می­شوم نمی­توانم یک شخص باشم. این باعث اضطراب در من می­شود.”

انواع اضطراب بر اساس (DSM-5)

اختلالات اضطرابی در DSM-5 شامل:ترس از مکان­های باز؛ اختلال اضطراب فراگیر (GAD)؛اختلال وحشت زدگی (پنیک)؛ اختلال اضطراب اجتماعی؛ فوبیا؛ اختلال اضطرابی حاصل از مواد/ دارو؛ اختلال اضطرابی حاصل از شرایط طبی

ترس از مکان­های باز (آگورافوبیا)

ترس و اجتناب از موقعیت هایی است که احتمال گیر افتادن، ناگزیر ماندن و شرم گین شدن وجود داشته باشد. این موقعیت­ها یا مکان­ها می­توانند اضطراب و ناراحتی شدید و یا رفتارهای اجتنابی را باعث شوند. ترس از مکان های بار ممکن است بدون سابقه پانیک نیز رخ دهد. ترس از گرفتار شدن نیز شایع است: ترس از نشتن روی صندلی­های دور از درب کلیسا یا سالن تاتر، یا گیر افتادن بین جمعیت یک فروشگاه (مال) نمونه­های معمولی از آگورافوبیا است.

درمان اضطراب فراگیر

شامل اضطراب و نگرانی مداوم و شدید از حتی فعالیت های معمول روزمره است. این نگرانی متناسب با موقعیت موجود نیست و فرد کنترل احساست خود مشکل دارد. بیمارانی که از GAD در رنج هستند معمولا بیش برانگیختگی و ادراک اغراق آمیز پیوسته ­ای را در رویارویی با اغلب فعالیت­های روزمره گزارش می­ کنند. اختلال اضطراب فراگیر به عنوان یک وضعیت تشخیصی ویژه دارای شیوع 8% در جمعیت است ونسبت ابتلای زنان به مردان 2 به 1 می­باشد. این اختلال در اوایل بزرگسالی یا حتی در کودکی ممکن است شروع شود.

حمله پنیک

واژه “پانیک” ریشه در کلمه یونانی “خدای پان” به معنی حامی شبان­ها و خدای جنگل­ها و نهرها دارد. نقل شده زمانی که این روح به ظاهر مهربان در بیشه یا غار خود مشغول استراحت بوده و کسی خواب او را به هم میزده چنان فریادی میزده که فرد تا سرحد مرگ می­ترسیده. یک حمله پانیک واکنش اضطرابی حاد غیر قابل پیش بینی است که راه انداز یا استرسور شناخته شده ­ای ندارد. توصیفی که شخص از این حمله می­کند شبیه به علائم جسمی حمله قلبی است. به همین دلیل بسیاری از بیماران به بخش­های اورژانس بیمارستانی مراجعه می­کنند. اختلال پانیک زمانی تشخیص گذاری می­شود حملات پانیک متناوب باشند. معمولا به دنبال آنها اضطراب پیش بینی (ترس از تکرار حمله پانیک) وجود دارد و به طور فعال از موقعیت­هایی که امکان دریافت کمک نباشد یا باعث خجالت شود اجتناب می­ شود.

این دوره های تکرار شونده از ترس و وحشت شدید که طی یک دقیقه به اوج خود می رسد. ممکن است احساس درد در قفسه سینه یا تپش قلب شدید داشته باشید و بعد از پایان حمله نگران وقوع مجدد آن باشید. اولین حمله در فرد متحمل معمولا به صورت واضح قابل یادآوری است. سن شروع معمولا اوایل بزرگسالی است (20 تا 24 سالگی) وشیوع  آن در زنان دو برابر مردان است.

اضطراب اجتماعی

شامل اضطراب، ترس و اجتناب جدی از موقعیت های اجتماعی که امکان ارزیابی و قضاوت دیگران و احتمال خجالت کشیدن وجود داشته باشد. اضطراب اجتماعی به عنوان ترس، اضطراب و خجالت افراطی حاصل از وارد شدن به یک موقعیت همگانی (مثل سخنرانی کردن، شرکت در مهمانی که فرد در آنجا آشنایی نداشته باشد، صحبت در جمع، یا مورد مشاهده قرار گرفتن).

سن شروع این نوع اضطراب اغلب در نوجوانی یا حتی زودتر است. اضطراب اجتماعی ممکن است منجر به عملکرد بد در مدرسه و انطباق ضعیف در روابط با همسالان شود. معمولا با علایمی همراه است که از جمله می­توان علائم افسردگی یا سوءمصرف مواد که در تلاش برای مقابله با موقعیت­های اضطراب ساز استفاده می­ شود را نام برد. در این شرایط درمان افسردگی نیز ضروری خواهد بود.

فوبیا

فوبیا از قرن­ها پیش از جمله توسط بقراط شناخته شده است. فوبیا اصطلاحی یونانی به معنی ترس است. در این اختلال همیشه یک ترس غیر منطقی از یک شئ مشخص (خون، حشرات، ارتفاع، پرواز)، یا موقعیت (صحبت کردن، گیر افتادن در یک مکان شلوغ) وجود دارد که فرد را در معرض واکنش اضطرابی آشکار و یا عملکرد اجتنابی قرار می ­دهد. سن شروع فوبیای خاص معمولا 5 تا 9 سالگی است، هرچند ممکن است در سنین بالاتر شروع شود (20 تا 25 سال) که در این حالت موضوع فوبیا بیشتر موقعیت (ارتفاع، پرواز، طوفان) است تا شئ (مثل خون، جراحت، سوزن) یا انواعی از حیوانات (مثل عنکبوت، حشره، سگ یا اسب). بسیاری از فوبیاهای خاص ابتدایی مثل ترس از تاریکی یا حیوانات درنده به علت شدت یافتن تکاملی ترس­های مختص به انسان­های اولیه است.

در برخی افراد مبتلا، فرد رفتار قوبیای متقابل نشان می­دهد. بجای اجتناب کردن، شئ یا موقعیت ترسناک فعالانه پیگیری می­شود و بدیهی است که این کار تلاشی ناخودآگاه برای غلبه بر ترس و نه تحمل آن به صورت منفعلانه است.

فوبیای متقابل به ندرت منجر به غلبه بر ترس می­شود اما در عوض مسبب تکرار وسواس گونه فعالیت متقابل می­گردد. گرچه این پدیده مورد مشاهدات بالینی پایایی قرار گرفته اما ارزیابی تجربی کمی درباره آن صورت گرفته که شاید دلیل این موضوع این باشد که به عنوان یک مشکل که نیاز به درمان داشته باشد در نظر گرفته نمی­ شود. درمان وسواس زمانی که ترس ها واپس رانده شوند نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

اضطراب حاصل از شرایط طبی

برخی مشکلات طبی که علائم اضطرابی تولید می کنند عبارتند از :

• بیماری های قلبی
• دیابت
• مشکلات تیروئید
• اختلالات تنفسی مثل بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
• درد مزمن یا سندرم روده تحریک پذیر
• برخی تومورهای نادر
• مصرف یا کنار گذاشتن برخی داروها

روش های درمان اضطراب

برای غلبه بر ترس و درمان اضطراب می توان درمانهای دارویی و درمانهای روانشناختی را بکار برد. هر چند مطالعاتی در رابطه با تعیین برتری یکی از اینها نسبت به دیگری انجام شده، هنوز یافته های باثباتی که بتواند برتری یک روش را بر دیگری نشان دهد به دست نیامده است. با توجه به اهمیت این اختلال در زندگی روزمره، روشهای درمانی مختلفی برای درمان آن شکل گرفته است. از آن جمله میتوان به مواجهه درمانی، آموزش مهارتهای اجتماعی، درمان پذیرش و تعهد و دارودرمانی اشاره کرد. اما به سبب محدودیت هایی که این روشها دارند، توجه به روشهای درمانی دیگری از جمله رواندرمانی های تحلیلی نیز حائز اهمیت است.

در موج سوم درمان های روانشناسی بر ذهن آگاهی تمرکز شده است. در ذهن آگاهی فرد یاد می گیرد که خود را قضاوت نکند. تمرکز فرد از زمان گذشته که در افسردگی وجود دارد، و از آینده که در اضطراب گزارش می شود برداشته می شود. در این حالت فرد به یک نگرش جدید درباره خود دست پیدا می کند. فرد با نزدیک شدن به حواس، عواطف و افکار قابلیت پذیرش آنها را پیدا می کند و از حالات خلقی منفی رها می شود. یکی از اهداف این درمان تغییر جهت توجه به زمان حال و دست یابی به حداقل درگیری با افکار و حالات خلقی منفی است.

پس از آموزش و تمرین ذهن آگاهی فرد نسبت به محتویات ذهن خود هوشیارتر می شود. در این شرایط به احتمال بیشتری واکنش های خودکار منفی کاهش یافته و پذیرش فرد نسبت به خود افزایش میابد. پژوهش های اخیر تاثیر مثبت تمرین های ذهن آگاهی بر کاهش اضطراب را نشان داده اند. گاهی اوقات در مشاوره ازدواج خوب تهران یا سایر شهرها مشکلات اضظطرابی آشکار می شوند. در این شرایط به طور همزمان درمان های فردی استفاده می شوند.

درمان فعالسازی رفتاری

فعالسازی رفتاری یک درمان کوتاه مدت است. براساس این نظریه فقدان تقویت مثبت محیطی و اجتناب، مسبب اضطراب هستند. رفتارهای اجتنابی در کوتاه مدت تظاهر برخی هیجان های منفی را بازداری می کنند. اما در بلند مدت پیامدهای مثبت موقعیتی مثل تجربه تسلط و شایستگی مختل می شوند. در این درمان علت مشکلات اضطرابی در عومل محیطی جستجو می شود. به جای اجتناب از محیط آزارنده بر جایگزینی رفتارهای فعال تمرکز می شود. اگر فعالسازی سازی رفتاری با گام های کوچکی از پاداش طبیعی همراه شود اضطراب به تدریج کاهش میابد. پاداش ممکن است درونی (تجربه حس موفقیت) یا بیرونی (توجه اجتماعی) باشد.

شناخت درمانی

علاوه بر تاثیر بر حواس بدنی، احساسات و رفتار، اضطراب می تواند بر کارکردهای شناختی نیز تاثیر منفی برجا بگذارد. افکاری که فرد مضطرب تجربه می کند اغلب تحت عنوان “نگرانی” اظهار می شوند. این شناخت معیوب یا همان نگرانی در قالب عباراتی از قبیل “من نمی توانم بی اطلاعی را تحمل کنم” یا “من نمی توانم در آن موقعیت عملکرد مناسبی داشته باشم” بیان می شوند.

در این درمان بر الگوهای تحریف شده تفکر تمرکز می شود. شناخت درمانی ادراک نادرست از تهدید را منبع استرس و اضطراب می داند. در این درمان پاسخ به نشانه های درونی و بیرونی به ظاهر تهدید کننده نیز مورد بررسی قرار می گیرد. یک گرایش به تفسیر منفی محرک های محیطی وجود دارد. چناچه تفسیر از نوع فاجعه آمیز باشد فرد ممکن است به شدت مضطرب شود. به طور کل سوگیری تفسیر باعث افزایش ادراک تهدید می شود. نتیجه این نوع تفکر مضطرب شدن و اجتناب از موقعیت ها است. برای دریافت نوبت از دکتر علوی نژاد می توانید به بهترین کلینیک روانشناسی تهران مراجعه فرمائید.

روانکاوی و درمان اضطراب

اضطراب مرکز نظریه روان کاوی است. در نظریه فروید افراد در جهت کاهش تنش و اضطراب به حرکت در می آیند. اضطراب در این نظریه یک وضعیت درونی آزاردهنده است که افراد ترجیح می دهند از آن فرار یا اجتناب کنند. بر اساس این نظریه اضطراب های بزرگسالی ریشه در کودکی دارند. آنچه که در بزرگسالی به عنوان اضطراب تجربه می شود، نتیجه مکانیسم های دفاعی ناسازگاری است که در دوران کودکی تثبیت شده اند. برخی نظریه پردازان تظاهر اضطراب را نتیجه تعارض های ناخودآگاه می دانند. این تعارض ها منشاء درون روانی دارند و مراقبین اولیه در شکل گیری این موارد نقش داشته اند.

برای دریافت نوبت از روانکاو خوب در تهران این روزها گزینه های مناسبی در اختیار افراد قرار دارد. اما بهتر است در ابتدا تناسب مشکل خود را با روانکاوی ارزیابی کنید.