پارانویا

براساس علم روانشناسی و گزارش های محققین روانشناس، تفکر پارانوئید در یک طیف از “عادی بودن” تا تفکر ناسازگار شدید وجود داشته باشد. یک مقدار احتیاط یا سوء ظن ممکن است از نظر تعاملی سازگار و در برخی زمینه های اجتماعی قابل درک باشد. اما پارانویا یک روند فکری است که می تواند باعث شود سوء ظن یا عدم اعتماد غیر منطقی به دیگران شکل بگیرد.

افراد مبتلا به پارانویا ممکن است احساس کنند تحت آزار و اذیت قرار گرفته اند. و یا افرادی برای آزار آنها در بیرون هستند. آنها حتی اگر در معرض خطری نباشند ممکن است تهدید جسمی را احساس کنند. افراد مبتلا به دمانس گاهی دچار پارانویا می شوند. همچنین در افرادی که سوء مصرف الکل یا مواد دارند نیز ممکن است بروز کند. افکار پارانوئید همچنین می تواند علامت یک بیماری روانی یا اختلال شخصیت باشد.

نشانه های پارانویا

نشانه های پارانویا می تواند شامل موارد زیر باشد.

به راحتی آزرده می شود.

این باور وجود دارد که همیشه حق با اوست و با استراحت یا کنار گذاشتن گارد خود مشکل دارد.

قادر به سازش، بخشش یا پذیرش انتقاد نیست.

به راحتی آزرده می شود

اعتماد به دیگران دشوار است

با هیچ نوع انتقادی کنار نمی آید

معنای ناخوشایندی را به اظهارات دیگران اختصاص می دهد

همیشه در حالت دفاعی است.

خصمانه، پرخاشگر و بحث برانگیز است.

فرض او بر این است که مردم پشت سرش بد صحبت می کنند.

بیش از حد مشکوک است. به عنوان مثال، فکر می کند که سایر افراد دروغ می گویند یا قصد فریب او را دارند.

ایجاد روابط با دیگران برای فرد دشوار است.

جهان را تهدیدی مداوم می داند.

به “تئوری های توطئه” بی اساس فکر مشغولی پیدا می کند.

سه نوع اصلی

پارانویا خصوصیت محوری سه وضعیت روانشناختی زیر است:

اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانوئید که خفیف ترین نوع است. بیشتر افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید علی رغم بی اعتمادی کلی ، عملکرد خود را دارا هستند.

ویژگی های بارز اختلال شخصیت پارانوئید بی اعتمادی مزمن به دیگران و ایده پردازی مبتنی بر بدگمانی است. این افراد علی رغم فقدان شواهد برای تأیید چنین افکاری، دیگران را دارای انگیزه های بدخواه می دانند. بنابراین، اختلال شخصیت پارانوئید اغلب به عنوان سوء ظن فراگیر ظاهر می شود. این افراد به طرز چشمگیر و حساسی سایرین را زیر نظر می گیرند تا حملات و تهدیدها را متوجه شوند. آنها بخشنده نیستند و در اعتماد به دیگران تردید دارند.

تحریک پذیری و واکنش پذیری در روابط بین فردی نیز ممکن است وجود داشته باشد. این موارد می تواند تنش را در خانواده افزایش دهد. زیرا افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به استقلال برای دفاع در مقابل سوء ظن ها نیاز دارند. ویژگی این اختلال که آن را از اختلالات روانپریشی متمایز می کند ماندگاری بیشتر  آن است. برای دریافت نوبت از مشاوره خانواده از طریق همین سایت اقدام فرمائید.

اختلال هذیانی

 با غلبه یک هذیان (باور غلط) بدون هیچ علائم دیگری از بیماری های روانشناختی مشخص می شود. رفتار فرد به نوع هذیا او بستگی دارد. به عنوان مثال، شخصی که دچار هذیان گزند و آسیب است معتقد است که افراد دیگر در حال جاسوسی از او هستند. یا قصد دارند به نوعی به او آسیب برسانند. سایر هذیان ها می تواند شامل رابطه عشقی خیالی یا ابتلا به یک بیماری مزمن باشد.

اسکیزوفرنی پارانوئید

در این اختلال، پارانویا در شدیدترین حالت خود وجود دارد. این اختلال با هذیان های عجیب و غریب، از جمله کنترل افکار توسط دستگاه های مخابراتی مشخص می شود. توهم نیز در این بیماری وجود دارد. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب جهان را گیج کننده می بیند و بدون درمان عملکرد ضعیفی خواهد داشت.

سایر تشخیص های مرتبط با شخصیت

سایر تشخیص های مرتبط با شخصیت به ویژه مرزی و ضد اجتماعی، ممکن است با تفکر پارانوئید به عنوان یک ویژگی قابل توجه همراه باشند. اما این به تنهایی برای یک تشخیص همبود با اختلال شخصیت پارانوئید متمایز کافی نیست. اختلالات روان پریشی و بیماری های ارگانیک مغزی ممکن است با تفکر پارانوئید ظاهر شوند. افتراق اختلال هذیانی ممکن است از اختلال شخصیت پارانوئید دشوار باشد. تمایز به شدت یافتگی باورها، تأثیر پذیرفتن عملکرد کلی فرد و میزان تخریب واقعیت سنجی فرد بستگی دارد. معمولا به طور همزمان اضطراب اجتماعی و افسردگی نیز وجود دارد.

علل

علت دقیق پارانویا مشخص نیست. تحقیقات نشان داده که برخی بیماری ها فرد را مستعد پارانویا می کند. عوامل خاصی در زندگی یا محیط آنها می تواند در بروز این علائم نقش داشته باشد:

• برخی وضعیت های خاص که بر مغز تأثیر می گذارد مانند بیماری آلزایمر، پارکینسون ، صرع، سکته، تومورهای مغزی و بیماری هانتینگتون.
• قرار گرفتن در معرض انواع خاصی از سموم و مواد شیمیایی (به عنوان مثال، آفت کش ها).
• داشتن استعداد ژنتیکی برای پارانویا
• سابقه خانوادگی بیماری های روانی
• تجربه تروما در کودکی
• مورد سوء استفاده قرار گرفتن در کودکی یا بزرگسالی
• بیخوابی های مزمن
• انزوای اجتماعی طولانی
• مصرف، قطع یا تغییر در داروها
• استرس
• ضربه  یا یک تغییر عمده در زندگی (مانند از دست دادن شغل، مرگ ناگهانی یکی از عزیزان، قربانی شدن در یک جنایت یا داشتن یک بحران سلامتی)
• سوء مصرف یا ترک مواد مواد مخدر و الکل
• در بزرگسالان مسن تر نیز ممکن است به دلیل تغییرات مرتبط با سن در شنوایی، بینایی و سایر حواس، تفکر هذیانی یا پارانوئید تجربه شود.

سوء ظن شدید

در افراطی ترین حالت، چنین افکاری به هذیان تبدیل می شوند. هذیان های آزار و اذیت یکی از ویژگی های اصلی تشخیص اسکیزوفرنی پارانوئید است. طیف بسیار گسترده ای از نظریه ها برای تبیین افکار پارانوئید بوجود آمده است. رویکردهای روانشناختی مدرن بر نقش شناخت اجتماعی تأکید می کنند. این نظریه ها افکار آزار دهنده را به مکانیزمی مرتبط می کند که سعی در تبیین وقایع برجسته در زندگی فرد دارد که از خودپنداره محافظت می کنند..

پارانویا از دیدگاه تکاملی

انسانها در گروههای پیچیده و پویایی متشکل از خویشاوندان و غیر خویشاوندان تکامل یافته اند. زندگی در گروههای پیچیده اجتماعی تکامل تواناییهای خاص و پیشرفته اجتماعی – شناختی را به همراه داشته است.

برخی از این توانایی ها شامل ایجاد و حفظ ائتلافها و اتحادها، شناختن و طبقه بندی افراد دیگر از نظر سلطه و عضویت در گروه برای پیش بینی نیت و دستکاری رفتار دیگران بوده است. پارانویا به لحاظ تکاملی مرتبط با همه این توانایی های شناختی اجتماعی است و ظرفیت انسان برای تفکر پارانوئید در پاسخ به این فشارهای اجتماعی تکامل یافته است.

تحلیل های تکاملی پارانویا قبلاً ارائه شده است. اما پیچیدگی کامل پدیدارشناختی پارانویا به طور کامل مطالعه نشده است. همچنین برای توضیح تفاوت های موجود در پارانویا به لحاظ بافت و تحول کاستی هایی وجود دارد. تفکر پارانوئید چنین ویژگی مشترک انسانی دارد. همچنین پارانویا شدید می تواند به لحاظ عصل شناختی، اجتماعی و روانی ناتوان کننده شود.

ویژگی اصلی تعیین کننده پارانویا

یک باور آزاردهنده به عنوان ویژگی اصلی تعیین کننده پارانویا در نظر گرفته می شود و شامل دو مولفه اصلی است:

1) اعتقاد به بروز آسیب

2) انتساب به اینکه دیگران قصد این آسیب را دارند.

در جمعیت عمومی، چنین افکار آزار دهنده ای را می توان با درجات مختلفی از شدت یافتگی مشاهده کرد. پارانویا می تواند نگرانی های ملایم در مورد اهداف دیگران تا افکاری که بعید به نظر می رسند و انعطاف ناپذیر هستند و به عنوان یک علامت یا اختلال روانشناختی در نظر گرفته شوند را شامل شود. یکی از مفروضات ضمنی درباره پارانویا انتساب اغراق آمیز یا کاذب قصد مضر به دیگران است.

اضطراب در برابر افکار پارانوئید

تقکر پارانویا نوعی فکری اضطراب آور است. همچنین اضطراب می تواند باعث پارانویا شود، و بر آنچه مسبب پارانوئید شده و مدت زمان تجربه شما تأثیر بگذارد. اما همانطور که گفته شد افکار پارانوئید می توانند شما را مضطرب کنند.

طبیعی است که گاهی مضطرب باشید. خصوصاً اگر مشکلی مانند از دست دادن شغل یا پایان یک رابطه را پشت سر می گذارید. وقتی در بین دیگران هستید ، ممکن است نگران باشید که دیگران درباره چیزهایی که می گویید یا نحوه لباس پوشیدن یا رفتار شما قضاوت کنند. ممکن است وقتی به مهمانی می روید فکر کنید که، “همه تعجب می کنند که چرا من تنها هستم”.

اگر این افکار شدت یابند آنها به بدگمانی تبدیل می شوند. اما همه افراد گاهی فکرهایی از این دست دارند. صرف نگرانی از اینکه مردم ممکن است در مورد شما صحبت کنند به این معنی نیست که شما یک بیماری روانی دارید. پارانویا زمانی اتفاق می افتد که 100٪ از آن فکر اطمینان داشته باشید، حتی اگر واقعیت ها ثابت کنند که فکر شما درست نیست.

اگر نگران هستید که فکرهای شما مبتنی بر سوء ظن هستند، احتمالاً بیش از پارانویا اضطراب دارید. اگر اضطراب شما با چیز واضحی مرتبط نیست و به نظر می رسد هرگز بهتر نمی شود یا از بین نمی رود، ممکن است لازم باشد در این باره با یک دکتر روانشناس در تهران یا شهر خود صحبت کنید. احساس اضطراب و وحشت که مدتی طولانی طول بکشد یا مانع زندگی روزمره شما شود، ممکن است نشانه هایی از یک اختلال اضطرابی باشد. همچنین علائم پارانویا را شدت می بخشد.

پارانویا از دیدگاه لاکان

پارانویا جایگاه کاملاً مرکزی در کارهای لاکان به خود اختصاص داده است. یک جزء اصلی و مرجع برای رویکرد لاکان در روان درمان روانپریشی بود. روانپریشی فراتر از علامت های صرفاً روانشناختی، یک پارادایم بیمارگونه است که از طریق آن لاکان مجموعه ای از مسائل انسان شناختی را مفهوم بندی می کند:

“توانایی های خصمانه” که نوع متفاوتی از پیوند اجتماعی را تشکیل می دهد، و طبق آن فرد پارانوئید فراست بی نظیری پیدا می کند.

ساختار پارانویاگونه خود و منطق تجزیه و تحلیل به عنوان مرکزی هدایت کننده بیمار.

دانش بدون عمق آن زمان درباره پارانوایا که  بن بست علم نامیده می شود.

دیدگاه روانکاوی درباره پارانویا

در طول نیمه دوم قرن نوزدهم، مطالعات روانشناسی در مورد پارانویا بیشتر بر جنبه های تشخیصی بیماری متمرکز بود. چند تلاش سیستماتیک برای توضیح پویایی اساسی آن صورت گرفت. در آن دوره، برداشت از پارانویا تحت تأثیر توصیفات علامت شناختی در آلمان، – اتریش و فرانسه بود.

 در سال 1895، فروید و بروئر اظهار داشتند که مشکلات جنسی ممکن است نقش مهمی در هذیان پارانوئید داشته باشد. یک سال بعد، فروید  فرض کرد که مکانیسم دفاعی اولیه در پارانویا فرافکنی است. در سال 1911، فروید تحلیلی راجع به پرونده دکتر جور دانیل پل شربر، قاضی برجسته آلمانی که یک سیستم کاملاً پیچیده از توهمات پارانوئید را ایجاد کرده بود ارائه داد.. فروید بر اساس تجزیه و تحلیل خود از پرونده شربر، فرض کرد که تعارض های همجنسگرایی ناهوشیار ریشه اکثر موارد پارانویا است.

فروید (1911) در بحث نظری خود درباره پرونده شربر ، فرایندهای خاصی را که در آن از هر یک از انواع عمده توهمات پارانوئید برای مقابله با تهدیدهای همجنسگرایانه استفاده می شود مطرح کرد. بیمار پارانویا نمی تواند این فرمول را آگاهانه بپذیرد. در نتیجه، او آن را با مکانیسم فرافکنی به فرم دیگری تبدیل می کند: “او از من متنفر است و قصد آزار من را دارد و باور نفرت من از او را توجیه خواهد کرد.” بعد از مطالعه این مقاله ممکن است به ویزیت روانشناس نیاز پیدا کرده باشید. برای نوبت حضوری روانشناس می توانید از فرم رزرو صفحه اصلی سایت استفاده فرمائید.