مهارت های اجتماعی

انسان موجودی اجتماعی است و شیوه های مختلفی را برای انتقال افکار و احساسات خود به دیگران بوجود آورده است. مهارت های اجتماعی، مهارت هایی کلامی و غیر کلامی هستند که ما برای برقراری ارتباط و تعامل با یکدیگر از آنها استفاده می کنیم. از این مهارت ها در زندگی روزمره و در تعامل های شخصی و جمعی استفاده می شود. این واقعیت که برخی از افراد “تعامل اجتماعی” بهتری نسبت به سایرین دارند، منجر به تحقیقات متعددی در مورد ماهیت و کارکرد تعامل بین فردی شده است. شکل گیری مهارت های اجتماعی مشتمل بر آگاهی از چگونگی تعامل با دیگران، پیام هایی که ارسال می کنیم و چگونگی تعاملی کارآمدتر و مؤثرتر می شود. بعد از مطالعه این مقاله اگر نیاز به ویزیت روانشناس داشنید از صفحه اصلی سایت استفاده فرمائید.

مهارت هایی برای انطباق با زندگی اجتماعی است

یک مهارت اجتماعی شامل هر نوع شایستگی می شود که تعامل و ارتباط با سایرین را در یک بافت اجتماعی تسهیل کند. فرایند یادگیری این مهارت ها، جامعه پذیری نامیده می شود و فقدان چنین مهارتهایی می تواند باعث عقب ماندگی اجتماعی شود. اولین طبقه بندی مهارت ها که در سال 1957 انجام گرفت برخی مفاهیم  و مهارت های مرتبط با آنها را در یک بافت بین فردی مورد توجه قرار داد:

• تسلط در مقابل سلطه پذیری
• عشق در مقابل نفرت
• کنترل در مقابل خودمختاری
• پرخشاگری درمقابل پذیرش

مهارت های بین فردی مرتبط

• ترغیب
• گوش دادن فعال
• تفویض
• همکاری

مهارت های اجتماعی می توانند صفات شخصیت لازم برای سلامت جامعه را تقویت کنند. صفاتی که تحت تاثیر مهارت های اجتماعی می توانند تقویت بشوند شامل قابل اعتماد بودن، احترام پذیر بودن، مسئولیت پذیری، انصاف، مراقبت و شهروند مفید بودن می شود.

مهارت های اجتماعی ابزاری است که افراد را قادر می سازد تا:

• دست به انتخاب های خوب بزنند
• یاد بگیرند
• کمک بخواهند
• نیازهای خود را به شیوه های مناسب برآورده کنند
• با دیگران در ارتباط باشند
• دوستی را تجربه کنند
• سلامت روابط را افزایش دهند
• از خود محافظت کنند
• شایستگی اجتماعی را تجربه کنند
• و به طور کلی بتوانند جزئی تاثیرگذار از جامعه باشند

چرا مهارت های اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؟

درک و بهبود مهارت های اجتماعی از تلاش های شما در هر زمینه ای از زندگی پشتیبانی می کند. اگر احساس می کنید توانایی لازم برای وارد شدن به رویدادهای اجتماعی را ندارید، ممکن است دلیل اصلی فقدان مهارت های اجتماعی شما باشد. اهمیت این مهارت ها به دلائل زیر برمی گردد:

• هماهنگی. رفتارهای شما را با سایرین انطباق می دهد.
• یادگیری. به عنوان منبع یادگیری برای دوستان و نزدیکان خود در می آئید و همچنین به ایده ها، اطلاعات و دیدگاه های افراد با حوزه های مختلف تخصصی دست پیدا می کنید.
• گفتگو. صحبت های شما با دیگران به احتمال بیشتری به توافق منجر می شود.
• ادراک اجتماعی. آگاهی از واکنش های دیگران و توانایی پاسخگویی با روش های مبتنی بر فهم.
• کار گروهی. با قبول مسئولیت و انجام وظایف در یک بافت بین فردی به اهداف مشترک می توان دست پیدا کرد.
• حمایت. ارائه پشتیبانی متقابل برای موقعیت های دشوار یا پر چالش.
• فرصت ها. گسترش روابط بین فردی برای دست یابی به فرصتهای جدید.
• خوشحالی. مهارت هایی که منجر به شروع روابط بین فردی می شوند خود ارزشمندی و در نتیجه احساس خوشحالی را افزایش می دهند.
• احترام. مهارت های بین فردی به شما می گوید ه با چف فردی و چگونه ارتباط برقرار کنید که احترام متقابل حفظ شود.
• همدلی. توانایی درک و شناسایی احساسات شخص دیگر است. اگر مهارت همدلی را کسب کرده باشید، دیگران به احتمال بیشتری به شما اعتماد خواهند داشت. اگر همدلی خود را با دیگران تقویت کنید، می توانید روابط قوی تری برقرار کنید که از جهات مختلفی می تواند مفید باشد.
• حل تعارض. برخی مهارت های اجتماعی مثل مهارت های حل مسئله، به طور مشخص به حل تعارض های بین فردی کمک می کنند.

دلائل نقص در مهارت های اجتماعی

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است فرد را دچار نقص در مهارت های اجتماعی کند. این امر می تواند به دلیل دانش ناکافی، عدم توانایی در کسب مهارت های جدید یا به دلیل نقص در شایستگی رخ دهد. بعضی اوقات، ممکن است فرد بداند که چگونه مهارت های اجتماعی را بکار برد، اما به دلیل تمرین محدود یا بازخورد ناکافی ممکن است برای انجام آنها تلاش کمی کند. همچنین ممکن است عواملی درونی یا بیرونی مانند اضطراب یا محیط آشفته وجود داشته باشد که مهارت های اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه برخی دلائل نقص در مهارت های اجتماعی مرور می شود.

افسردگی و مهارت های اجتماعی

به لحاظ نظری دو نوع ارتباط بین مهارتهای مختل شده اجتماعی و افسردگی می توان مطرح کرد. مهارتهای ضعیف اجتماعی می توانند در شکل گیری افسردگی نقش داشته باشند و از آن طرف افسردگی باعث نقص بیشتر در مهارتهای اجتماعی می شود. باید توجه داشت که به لحاظ عوامل زیربنایی افسردگی همیشه بیش از یک دلیل منفرد دارد. به طور کل، مهارت های بین فردی به شکل گیری روابط معنی دار کمک می کند و روابط معنی دار نقش بسیار مهمی در سلامت روان دارد. بنابراین افرادی که روابط و تعامل کمتری با دیگران برقرار کنند، ممکن است در مقابل افسردگی آسیب پذیرتر باشند.

در برخی موارد فقدان یا کاستی روابط بین فردی نتیجه شخصیت فرد است، اما در موارد دیگر، می تواند تحت تأثیر نظام خانواده ای باشد که شخصی در آن بزرگ شده است. برای دریافت نوبت از مشاوره خانواده از طریق همین سایت اقدام فرمائید.

از طرف دیگر، وقتی کسی دچار افسردگی می شود، اغلب تعامل او با دیگران تغییر می کند. افراد مبتلا به افسردگی معمولا از سایرین و موقعیت ها اجتناب می کنند. ممکن است احساسات و افکار خود نسبت به سایرین را درون ریزی کنند. این که مهارت های ضعیف اجتماعی هم می تواند دلیل افسردگی و هم ناشی از آن باشد، یک ایده هولناک نیست. چراکه این مهارت ها قابل یادگیری و ارتقاء هستند. خیلی مواقع با کمک گرفتن از روانشناس می توان بهبود قابل توجهی در این زمینه پیدا کرد. درمان افسردگی بدون دارو به این موارد می پردازد. حتی اگر بنا به دلائلی امکان مراجعه حضوری وجود ندارد می توانید از طریق مشاوره آنلاین به یادگیری مهارتهای اجتماعی بپردازید.

اضطراب و تاثیر آن بر مهارت های اجتماعی

به دلیل اضطراب ناشی از نگرانی های مربوط به ارزیابی منفی و ترس از واکنش منفی دیگران، انتظار ناکامی در جامعه پذیری یا طرد مهارتهای اجتماعی به احتمال زیاد تضعیف شده و یا استفاده از آنها محدود می شود. افرادی که سطوح بالایی از اضطراب اجتماعی را تجربه می کنند، غالباً هنگام برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل می شوند و ممکن است توانایی ابراز نشانه های اجتماعی و مهارت های مناسب را نداشته باشند. بنابراین در تظاهر بالینی اضطراب اجتماعی، اهمیت مهارت های اجتماعی به طور فزاینده ای مشهود است. از سوی دیگر نقص در مهارت های اجتماعی باعث اختلال در عملکرد اجتماعی و ظرفیت تطبیقی فرد می شود. مهارت های اجتماعی را می توان به عنوان طبقه ای از رفتارهای اجتماعی یک فرد برای مواجهه انطباقی با انتظارات موقعیتی تعریف کرد.

رابطه اضطراب اجتماعی و مهارتهای اجتماعی توسط پژوهش ها مورد بررسی قرار گرفته است. افراد دارای اضطراب اجتماعی توانایی کلامی پائینی برای ابراز خود داشتند. تفسیر تعامل های کلامی سایرین را ناکافی انجام می دادند و توانایی کمی در ارائه نقش های اجتماعی داشتند. تصمیم گیری در موقعیت های اجتماعی یک مهارت تاثیرگذار است که بر تعامل های اجتماعی و اضطراب اجتماعی تاثیر قابل توجهی دارد. یک مهارت اجتماعی درمان اضطراب و برقراری ارتباط موثر، جسارت آموزی است. مهارتی که فرد بوسیله آن در موقعیت های بین فردی خود را به شکلی مستقیم و واقع بینانه ابراز می کند، و در عین حال به حقوق و شان دیگران نیز احترام می گذارد. در حالی که جسارت ممکن است چالش برانگیز باشد، اما می توان این مهارت را یاد گرفت و سبک ارتباطی خود را بهبود بخشید.

آیا افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه دارای مهارت های اجتماعی هستند؟

افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی / نقص توجه غالبا با مهارت های اجتماعی و در نتیجه تعامل های بین فردی مشکل دارند. تقریبا نیمی از کودکان و نجوانان دارای این اختلال، طرد اجتماعی را تجربه می کنند. این میزان در بزرگسالان کاهش میابد. آموزش و تمرین مهارت های اجتماعی در بهبود مهارت ها نقش تاثیرگذاری دارد. درنتیجه کاهش انزوای اجتماعی دور از انتظار نخواهد بود. داشتن روابط مثبت و دوستانه برای همه کودکان مهم است. تکانشی بودن، بیش فعالی و نقص توجه در ADHD می تواند تلاش کودک برای برقراری ارتباط با دیگران به روشهای مثبت را با ناکامی مواجه کند.

مهارت های اجتماعی و بین فردی معمولا در کودکی و بوسیله یادگیری مشاهده ای و از طریق تعامل با والدین کسب می شود. تحقیقات نشان می دهد که کودکان مبتلا به ADHD مانیتور بسیار ضعیفی از رفتارهای اجتماعی خودشان دارند. آنها اغلب درک و آگاهی روشنی از موقعیت های اجتماعی و واکنش هایی که در دیگران فرامی خوانند، ندارند. آنها ممکن است احساس کنند که تعامل آنها با همسالان به خوبی انجام شده است، حتی هنگامی که به وضوح این تعامل ناسازگار بوده است. بنابراین با مراجعه به یک روانشناس کودک می توان به موقع آموزش های لازم جهت بهبود مهارت های اجتماعی را شروع کرد.

مهارت های اجتماعی طیف اوتیسم

افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم غالباً در مهارت های اجتماعی دارای نقائص جدی هستند. مهارت های اجتماعی می تواند به کودک اختلال طیف اوتیسم (ASD) کمک کند که در موقعیت های مختلف اجتماعی از قبیل صحبت کردن با والدین ها یا بازی با همسالان عملکرد سازگارانه ای داشته باشد. مهارت های اجتماعی می تواند به فرزند شما کمک کند تا در بافتی دوستانه، از دیگران بیاموزد و سرگرمی و علائق کافی داشته باشد. این مهارت ها همچنین می تواند به آرامش خانواده کمک کند و به کودک شما احساس تعلق خاطر دهد.

خوب است که کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) مهارت های زیر را کسب کند:

• مهارت های بازی. به عنوان مثال تمرین نوبت یا به اشتراک گذاری اسباب بازی ها.
• مهارت مکالمه. برای مثال، انتخاب یک موضوع  برای گفتگو یا انتقال پیام بوسیله زبان بدن.
• مهارت های هیجانی. مثل مدیریت هیجان ها و فهم احساسات سایرین.
• مهارت های حل مسئله. به عنوان مثل از تمرین ایفای نقش برای بهبود این مهارت می توان استفاده کرد.

سوء مصرف الکل و مواد مخدر و تاثر آن بر مهارت های اجتماعی

مهارت های اجتماعی معمولاً در افرادی که از سوء مصرف مواد و الکل رنج می برند، به طور قابل توجهی مختل می شوند. این به دلیل تاثیر مخرب طولانی مدت بر مغز، به ویژه ناحیه قشر جلوی مغز است. مهارتهای اجتماعی که به طور معمول در اثر سوء مصرف دچار اختلال می شوند شامل: اختلالات در درک احساسات چهره ای، مهارت تصمیم گیری مختل شده و ناتوانی در حفظ ارتباط کلامی. پژوهش های مختلفی تاثیر مهارت های فرزندپروری را بر کاهش سوء مصرف مواد و الکل فرزندان نشان دادند. برخی از مهارت ها عبارتند از مهارت حمایتگری والدین، تعیین مرزهای مشخص، مهارت پایش والدین، مهارت های حل تعارض والدین و بویژه مهارت حل مسئله. چنانچه والدین مشکلات زندگی را به عنوان مسائل قابل حل ببینند و برای حل آنها از مهارت های حل مسئله سازگارانه استفاده کنند فرزندان نیز این مهارت را الگوبرداری می کنند.

در نوجوانان، مهارت های اجتماعی ناکارآمد می تواند منجر به عدم تعامل، طرد یا زورگویی شود، چراکه دیگران رفتار آنها را عجیب و نامناسب می بینند. در عین حال، فقدان مهارت های اجتماعی در برقراری ارتباط با همسالان و معلمان ممکن است منجر به مکانیسم های مقابله ای مخرب مانند رفتارهای ضد اجتماعی و در نتیجه سوء مصرف مواد مخدر شود. پژوهش ها نشان دادند که سطوح پایین مهارتهای اجتماعی  در کنار سایر عوامل فردی و محیطی، ممکن است باعث میل به تجربه داروهای غیر قانونی شود. همچنین پژوهش ها نشان دادند که مهارت های اجتماعی ضعیف نوجوانان بخصوص فقدان مهارت “نه گفتن” با سوء مصرف الکل رابطه معنی دار دارد.

مهارت های اجتماعی و تاثیر آنها بر رضایت زناشویی

در حالی که هر ازدواج و پیوند زناشویی ویژگی های مختص به خود را دارد، مواردی نیز وجود دارد که هر فرد از رابطه خود انتظار داشته باشد. از قبیل الهام بخش بودن برای یکدیگر، ارتباط عمیق داشتن با یکدیگر و اینکه از بودن با یدکدیگر هیجان زده باشند. اکثر افراد می دانند که عاشق بودن را می توان رشد داد. یک رابطه شاد و سالم نیاز به عادت ها و مهارت های خوب و همچنین یک تعهد آگاهانه برای تمرین آنها دارد. برخی از این مهارت ها در ادامه مرور می شوند.

هویت فردی و هدف گزینی

لازم است که قبل از “ما شدن” یک “من” منسجم برای خود تعریف کنید و  مهارت های زندگی لازم برای آن را به دست آورید. چگونه می توانید با همسر خود رضایت مندی از زندگی زناشویی را تجربه کنید اگر نمی دانید هویت شما چگونه تعریف می شود و چه اهدافی در زندگی دارید؟ برای اینکه بفهمید چه کسی هستید زمانی اختصاص دهید و با استفاده از مهارت های اجتماعی جایگاه مناسبی برای خود به عنوان یک انسان اجتماعی فراهم کنید.

به طور مستقیم در مورد احساس دوست داشته شدن صحبت کنید

گرچه ممکن است این مهارت واضح به نظر برسد اما بسیاری از افراد صرفا منتظر می مانند تا شریکشان خودش متوجه علائق آنها شود. برخی حتی می گویند اگر شریک زندگی آنها واقعاً آنها را دوست داشته باشد، به طور خودکار متوجه خواسته های آنها می شود. ما تمایل داریم عشق را به روشی که ابراز می کنیم دریافت کنیم. این دیدگاه لزوماً همان دیدگاه همسرتان نخواهد بود. درباره تصور خود از عشق با همسرتان گفتگو کنید. زبان عشق شریک زندگی خود را یاد بگیرید.

اختلاف ها را زودتر از موعد حل کنید

اجتناب از تعارض ها باعث نمی شود که انها به خودی خود از بین بروند. در واقع با استفاده نکردن از مهارت های حل تعارض، مشکلات مزمن می شوند و ممکن است نیاز به درمان های جدی تری پیدا شود. سعی کنید عادت های ارتباطی ناسازگار را کنار بگذارید. برخی از این عادت ها عبارتند از گوش ندادن فعال، رها کردن گفتگو، تظاهر به عذرخواهی و پشیمانی، انتقاد و مشاجره کردن. یادگیری مهارت های سازگارانه ضرورتی برای یک رابطه طولانی مدت است و ارزش هر مقدار وقت و تلاش را دارد.

به همسر خود توجه کنید و آنچه نیازمند قدرشناسی است را به زبان بیاورید

هر فردی نیاز دارد که ارزشمند شمرده شود و از او قدردانی شود. گاهی اوقات به راحتی می توان در تله یک الگوی تفکر گیر افتاد: “من خیلی کار می کنم، اما احساس می کنم هیچ کس متوجه نمی شود.” وقتی وقت خود را برای قدردانی از خصوصیات مثبت و کارهای خوب شریک زندگی صرف می کنید، فضایی سخاوتمندانه از عواطف مثبت ایجاد می کنید. به چیزی درباره شریک زندگی خود توجه کنید که در شما احساس قدرشناسی ایجاد می کند. غالباً، افراد تمایل دارند بر روی آنچه ندارند یا آنچه در روابط مؤثر نیست، تمرکز كنند. تغییر تمرکز بر موارد مثبت رابطه می تواند تعامل عاطفی زوج را تسهیل کند.

عمیقا گوش دهید

با حضور کامل خود به شریک زندگیتان گوش دهید. گوش دادن عمیق نشانه ای از علاقه مندی است و فهم این موضوع به انسجام یک رابطه کمک می کند. اغلب افراد فقط به اندازه ای گوش می دهند که پاسخ خود را پیدا کند. یا اینکه بفهمند چگونه گفتگو را متوقف کنند. موقع گوش دادن بر نکات ظریف، پیام و باورهای شریک خود متمرکز شوید.

از آروزهایی که برای رابطه خود داشتید سخن بگوئید

آخرین باری که کنار یکدیگر نشستید و درباره آرزوهایی زندگی مشترک سخن گفتید کی بود؟ رویاپردازی درباره احتمالاتی که می توانند رابطه شما را در بهترین مسیر ممکن قرار دهند را فراموش کرده اید؟ بیان این موارد باعث می شود بر آنها تمرکز کنید و از نشخوار و وسواس فکری در مورد مسائل غیر ضروری جلوگیری می کند.

انتظارات جنسی شریک خود را کشف کنید

یک رابطه جنسی خوب اغلب به خودی خود اتفاق نمی افتد. بلکه نیاز مند مهارت گفتگو موثر در این رابطه و به اشتراک گذاشتن انتظارات می باشد. برای افزایش دانش خود در این زمینه می توانید به مشاوره ازدواج در تهران یا شهر خود مراجعه فرمائید.

تاثیر گذشته بر زمان حال را تنظیم کنید

مغز ما بر مبنای بقاء ما شکل گرفته است. یکی از راه های محافظت از آسیب، به یاد داشتن همه چیزهایی است که قبلاً به ما آسیب وارد ساخته است. وقتی شریک زندگی ما یکی از این خاطرات را تحریک می کند، ما از قسمت لیمبیک مغز خود واکنش نشان می دهیم. جایی که در آن هیچ تمایزی بین گذشته و حال وجود ندارد. برای درک واقعی خود و شریک زندگیمان، باید نحوه تأثیر احساسات و تعارض های گذشته خود را بهتر بشناسیم.

مهارت های زندگی

بسته به شرایط زندگی، فرهنگ، باورها، سن، موقعیت جغرافیایی و غیره ممکن است مهارت های خاصی برای شما حائز اهمیت باشد. با این وجود، در سال 1999 سازمان بهداشت جهانی شش حوزه اصلی از مهارت های زندگی را مشخص کرد:

مهارت های ارتباطی و بین فردی

این مهارت ها به طور گسترده برای تعامل و کار با افراد دیگر و به ویژه برای انتقال و دریافت پیام بصورت کتبی یا شفاهی مورد استفاده قرار می گیرد.

تصمیم گیری و حل مسئله

این مهارت ها برای درک مشکلات، یافتن راه حل برای آنها و سپس اقدام به حل آنها به تنهایی یا با کمک دیگران لازم هستند.

تفکر خلاق و تفکر انتقادی

این مهارت نوعی از تفکر درباره مشکلات را معرفی می کند که متفاوت و جدید است. راه حل و یا ایده های هایی را برای اولین بار پیدا می کند که ارزیابی دقیق اطلاعات و مرتبط بودن آنها را نیز شامل می شود.

خودآگاهی و همدلی

که دو بخش اصلی هوش هیجانی هستند. این موارد درک شما از تجربیات درونی و احساسی شما را توصیف می کنند. و باعث می شوند احساسات دیگران را نیز درک کنید، گویی که تجربیات آنها برای شما اتفاق افتاده است.

جسارت و متانت

اینها مهارتهای لازم برای ایستادن در مقابل خود و سایر افراد را توصیف می کنند. حتی زمانی که با محرکهای برانگیزاننده مواجهه شوید به شما کمک می کنند تا متانت و آرامش خود را حفظ کنید.

تاب آوری و توانایی مواجهه با مشکلات

مهارت تاب آوری به توانایی شما برای بهبود آسیب های حاصل از مشکلات اشاره دارد. اینکه شما بتوانید مشکلات را به صورت چالش و چالش ها را فرصتی برای یادگیری در نظر بگیرید. یا در غیر این صورت به مشکلات صرفا به عنوان یک تجربه نگاه کنید. تجربه ای که بخشی از واقعیت زندگی به حساب می آید و برای شما نیز مثل برخی دیگر از افراد رخ داده است. یادگیری مطالب فوق می تواند کمک بزرگی به حساب آید. اگر نیاز به آموزش بیشتری داشتید می تواند به دکتر روانشناس شهر خود یا بهترین دکتر روانشناس تهران مراجعه کنید.

دکتر رامین علوی نژاد